Glasheldere conclusies in onderzoek ramp vlucht MH17
De conclusies zijn glashelder. Vlucht MH17 is „zonder enige twijfel” neergeschoten door een Bukraket, afkomstig uit Rusland en teruggebracht naar Rusland. Het vervolg lijkt lastiger. Het aanwijzen en opsporen van de daders. Het onderzoeksteam klinkt echter strijdvaardig.
Meer dan 35 cameraploegen uit binnen- en buitenland strijken neer in Nieuwegein. Het Joint Investigation Team (JIT) brengt de tussentijdse resultaten van het strafrechterlijk onderzoek naar het neerhalen van vlucht MH17 op 17 juli 2014 boven Oekraïne.
Het onderzoeksteam licht vlak voor de middag eerst de nabestaanden van slachtoffers van de rampvlucht in. Zij hebben al eerste recht om te weten hoe de stand van zaken is. Zij hebben geliefden verloren. Zij rouwen. Zij treuren. Nog altijd.
De media storten zich massaal op een eerste nabestaande die de zaal verlaat. De man krijgt een woud aan microfoons onder z’n neus, terwijl camera’s zoemen. Straalzenders schieten de beelden online naar alle hoeken van de wereld.
De conclusie is duidelijk, verklaren nabestaanden. Een raketinstallatie –met vier raketten– is vanuit de Russische Federatie over de grens het oosten van Oekraïne binnengebracht. Daar, op een landbouwveld bij Snizhe in Oost-Oekraïne, is de raket afgeschoten. Met dodelijk resultaat.
Alle 298 inzittenden van de Boeing 777 van Malaysia Airlines, waaronder 197 Nederlanders, hebben de dood gevonden door een Bukraket uit de 9M38-serie. De raketinstallatie is vervolgens in allerijl teruggebracht naar Rusland. Met een witte Volvo-truck, op een rode trailer. Met één raket minder.
Duizenden foto’s en video’s ondersteunen de conclusies van het MH17-onderzoeksteam. Het bewijs is „overtuigend”, vindt nabestaande Rob Fredriks uit Rotterdam. Hij verloor zijn zoon (23) en zijn schoondochter (20) bij de gruwelijke vliegramp.
Fredriks is blij met de tussentijdse presentatie van onderzoeksresultaten. „Het is een heel belangrijke dag. Deze presentatie is een puzzelstukje in het geheel.” Toch wil hij graag meer. „We willen de hele waarheid.” De belangrijkste vraag voor hem is: „Waarom...?! Was het een ongeluk of was het opzet?”
Na de middag informeert het internationaal justitieel onderzoeksteam, samengesteld met vertegenwoordigers van OM’s uit Nederland, België, Australië, Malaysië en Oekraïne, de massaal toegestroomde media. Donkere zaal, helderverlicht podium.
Sterren en strepen nemen plaats achter de witgedekte tafels. Hoofdofficier Fred Westerbeke van het Landelijk Parket licht de tussentijdse resultaten toe. Nog altijd werken elke dag honderd rechercheurs aan het uiterste gevoelige onderzoek.
Het onderzoeksteam heeft op vliegbasis Gilze-Rijen tientallen containers met 1448 veiliggestelde wrakstukken van de neergeschoten Boeing „minutieus” onderzocht, aldus Westerbeke. „We hebben 5 miljard internetpagina’s veiliggesteld en beoordeeld, terwijl we een half miljard foto’s en video’s hebben opgeslagen.” Het JIT heeft eveneens tweehonderd getuigen gehoord en 150.000 telefoongesprekken „op relevantie” beoordeeld.
Westerbeke schets de moeilijkheden voor het onderzoek. Het Jit moet wettig én overtuigend bewijs verzamelen dat uiteindelijk in de rechtszaal stand houdt. „De lat ligt hoog”, aldus de hoofdofficier. „Het oordeel is uiteindelijk aan de rechter.”
Het onderzoeksteam onderstreept z’n presentatie met geluidsfragmenten uit telefoontaps, met video’s, met animaties. De route van de trailer met raketinstallatie door Oost-Oekraïne is bijvoorbeeld nauwkeurig vastgesteld. En gedocumenteerd met foto’s en video’s.
Wilbert Paulissen van de Landelijke Recherche laat twee telefoontapgesprek horen. Inclusief gescheld en hartgrondig gevloek. Op het beeldscherm verschijnt de vertaling in het Nederlands. Paulissen trekt twee conclusies: „De separatisten hadden dringend luchtafweerraketten nodig én de raketten zijn geleverd.”
De dodelijke inzet van de Bukraket op de bewuste 17e juli ligt ook vast. Een rookpluim –„erg dik en erg lang”– vult het scherm. Getuigen ondersteunen de bevindingen van het justitieel onderzoeksteam van de witte rookpluim vanaf de gewraakte locatie. „Een enorm lawaai, een heftige explosie een scherpe fluittoon.”
Bewijs dat de raketinstallatie direct weer naar Rusland is teruggebracht, heeft het JIT ook verzameld. Duidelijk hoorbaar volgt de conversatie –met vertaling op het scherm– van de telefoontap van 07.41 uur van 18 juli 2014 tussen twee Russische separatisten. „Het voertuig is allang in Rusland.”
De onderzoeksresultaten zijn vastgelegd in 6000 processen-verbaal. Voor het aanwijzen en opsporen van de daders is echter meer tijd nodig, waarschuwt Westerbeke. Het JIT heeft honderd betrokkenen in beeld, waarvan de identiteit is vastgesteld. „Verdachten zijn nog niet aangemerkt”, aldus Paulissen van de Landelijke Recherche.
Het JIT heeft meer belastend materiaal. „We laten niet alles zien om de daders niet in de kaart te spelen.” Het onderzoeksteam is vastberaden om de verdachten voor de rechter te slepen.
Belangrijkste vraag voor het vervolgenonderzoek zijn twee thema’s: door wie en waarom? Westerbeke is optimistisch. „Er is een reeële kans van slagen dat er antwoord op deze vragen komt.” Een vergissing? „We hebben de indruk dat personen verrast zijn door de gebeurtenissen.”
