Een prachtige zomeravond in de Schoorlse Duinen. Een natuurliefhebber heeft opgevangen dat er in het gebied een prachtige mountainbikeroute ligt en wil die weleens uitproberen. Geen goed idee, zo blijkt.

Eerst blijkt de rustzoeker tegen het ‘verkeer’ in te rijden. De ene na de andere professioneel geklede mountainbiker komt hem tegemoet. De eersten zeggen nog niks, een volgende zit hard nee te schudden. Na een kilometer klinkt een schreeuw: „Omkeren! Je doet levensgevaarlijk!” Zijn maatje: „Die kant op! Het gaat hier knoerthard.”

Ja, dat is één ding wat zeker is. Het gaat op het Schoorlse parcours om snelheid, niet om de natuur. Daar past geen fietser tussen die op zijn gemakje van de schitterende omgeving wil genieten. Ook al rijdt hij nu in de goede richting, al snel zitten er mountainbikers achter hem die met een kuchje of ander geluid duidelijk maken dat ze er voorbij willen.

Als die ‘slome’ aan de kant gaat staan, kijkt een van de bikers demonstratief op zijn horloge. Hij vraagt zich af of hij door dit oponthoud zijn beoogde rondetijd nog wel kan halen. De roffel van de groene specht in de verte hoort hij niet, de prachtig bloeiende parnassia ziet hij niet.

Utrechtse Heuvelrug

Deze ervaring is echt niet voorbehouden aan de Schoorlse Duinen. Wie op de Utrechtse Heuvelrug wil gaan mountainbiken, komt daar hetzelfde beeld tegen. Vier routes voor de mountainbike (mtb) in de buurt van Amerongen staan in top tien van mooiste mtb-routes in Nederland. Maar je moet óf een goede conditie hebben zodat je voldoende tempo kunt maken, of constant achterom kijken of snellere bikers je niet op de hielen zitten.

De weerstand van andere ‘gebruikers’ van de natuur tegen het groeiend aantal mtb-routes groeit. Een Veenendaler die regelmatig reeën ging kijken op de Amerongse Berg meldt dat hij steeds minder van deze dieren ziet, sinds er nieuwe mtb-routes zijn aangelegd door de stukken bos waar eerst nog geen enkel pad liep. Op de Utrechtse Heuvelrug keerde actiegroep Amerongse Bos zich tegen de aanleg van een parcours dwars door een zogeheten holle weg in het bos. Tevergeefs, de route ligt er al een aantal maanden.

In Schoorl heeft de Stichting Natuurbelang meer succes. Op 30 maart is ze deels in het gelijk gesteld door de Raad van State, waardoor de aanleg van een nieuwe mtb-route stilligt. Het huidige ruim 16 kilometer lange mtb-parcours voert deels door de stuivende duinen waar allerlei zeldzame planten groeien. Mountainbikevereniging MTB-Noordwest moet er steeds meer verhardingen aanleggen, zoals rubberen matten en schapenhekjes, om de route niet in het mulle zand te laten eindigen. Terreineigenaar Staatsbosbeheer wil bovendien meer rust in dit gedeelte en heeft samen met MTB-Noordwest een nieuw en veel langer parcours uitgezet in minder beschermd duingebied. Stichting Natuurbelang is ooit opgericht om een fietspad door de Amsterdamse Waterleidingduinen tegen te houden en doet dat nu ook bij de mtb-route in de Schoorlse Duinen.

Parkeerproblemen

De stichting heeft veel steun in het dorpje Groet, ten noorden van Schoorl. Bewoner Evert-Jan Trap (69) laat samen met Elles Kater (49) graag zien waarom. Trap wijst met zijn wandelstok naar de Kerkbrink, een klinkerweggetje dat om het oude witte kerkje heen ligt. „Als de nieuwe mtb-route langs Groet komt, weet ik zeker dat het hier ’s zondags propvol staat met auto’s. Niet van kerkgangers, maar van mountainbikers vanuit het hele land die hier komen fietsen. Sommigen zijn hondsbrutaal en parkeren gerust op privéterrein. Als je er wat van zegt, krijg je nog een grote mond ook.”

In de duinen is het stil. Trap en Kater lopen naar een dennenbos, waar de mtb-route al is aangelegd. Trap: „De mannen van de mountainbikevereniging hadden alleen toestemming om wat dennennaalden weg te schuiven om de route aan te geven. Maar kijk eens: ze hebben complete stellages gebouwd op schuine stukken om te voorkomen dat het zand wegschuift. De natuur is hier verprutst.”

Oase van rust

Kater knikt instemmend. „Dit bos is sinds de aanplant rond 1900 bijna niet door mensen betreden. Het is een oase van rust. Er staan Oostenrijkse dennen. Dat zijn exoten, en daarom heeft dit bos geen beschermde status. Daarom staat Staatsbosbeheer toe dat er hier een mtb-route komt. Maar de organisatie heeft niet in de gaten dat het hier door de afwisseling van zon en schaduw een uitgelezen habitat is voor de zandhagedis. Wat een indrukwekkende en prachtige beestjes!”

Kater inventariseert momenteel samen met wetenschapper Mariska de Wild-Scholten hoeveel zandhagedissen er in het gebied voorkomen. „We kijken ook naar andere soorten. Er groeit hier bijvoorbeeld ook de dennenorchis, een orchidee die pas tot bloei komt als een dennenbos zeventig jaar oud is.”

Natuur gespaard

Op het kantoor van Staatsbosbeheer in Schoorl zegt boswachter Laurens Bonekamp later dat de mtb-route zorgvuldig om de habitatgebieden van de dennenorchis heen is geleid. Ook de zandhagedis wordt gespaard, zo verzekert hij. „Momenteel zijn twee onafhankelijke ecologische bureaus aan het onderzoeken of de mtb-route natuurschade oplevert. Als er ergens sprake is van significante negatieve schade voor de natuur, zullen we de route verleggen. Want we willen alleen mountainbikers in het bos als dat past binnen de Europese natuurdoelstellingen van Natura2000.”

Voor Bonekamp is het zeker dat de nieuwe route er komt. „De vergunning staat nog steeds. Natuurbelang had op meer dan twintig punten bezwaar gemaakt. Daarvan waren er volgens de Raad van State slechts drie terecht. We werken nu hard aan een betere onderbouwing van nut en noodzaak van de route. Als dat rond is, zijn de bezwaarpunten van tafel en kan de route verder worden aangelegd.”

Trap en Kater blijven ondertussen fel tegen. Ze blijven stilstaan op de kruising van een smal mtb-paadje met een wat breder voetpad. Trap wijst zijn derde bezwaar aan: „Officieel dient een mountainbiker een wandelaar voorrang te geven. Het gebeurt echter nooit. Mountainbikers hebben altijd haast, terwijl wandelaars juist van de rust genieten. Dat levert letterlijk en figuurlijk botsingen op.”

Texel

Boswachter Erik van der Spek van Staatsbosbeheer Texel kan daarover meepraten. „Toen ik veertig jaar geleden als boswachter begon, was ik in de zomervakantie 95 procent van mijn surveillancetijd bezig om mensen te corrigeren die zich in verboden gebied begaven. Nu is dat gelukkig veel minder, maar ben ik wel de helft van mijn tijd druk met het uit elkaar houden van recreanten. Daaronder vallen mountainbikers die fietsen op wandelpaden waar dat niet is toegestaan.”

Ook op Texel groeit het aantal mountainbikers hard. Vereniging Wielersport Texel had tien jaar geleden enkele tientallen leden, nu zijn dat er meer dan 300. De vereniging wil daarom het bestaande mtb-parcours vergroten van 7,3 kilometer naar 100 kilometer over het gehele eiland. Na jaren van overleg en talloze aanpassingen zijn de natuurorganisaties, de wielervereniging en Texelaars er uitgekomen. De provincie Noord-Holland verleende de vergunning. Op het laatste moment maakte Stichting Natuurbelang er bezwaar tegen en nu ligt de hele zaak stil.

Van der Spek vindt dat jammer. „We dachten een acceptabele oplossing gevonden te hebben. We hebben de route bijvoorbeeld vlak langs paden aan de rand van natuurgebieden laten lopen. Daardoor veroorzaken de mtb’ers de minste verstoring. Het pad loopt deels langs een omheining met schrikdraad waar ook gemaaid moet worden om lekstroom te voorkomen. De schade aan de natuur blijft zeer beperkt. Toch is de route uitdagend voor mountainbikers, zodat zij voor dit parcours kiezen en niet meer kriskras door de natuurgebieden gaan rijden.”

Rommelpot

John Betsema van Wielersport Texel wil midden in de drukke zomerperiode wel even tijd maken om een stukje van het nieuwe mountainbikeparcours te rijden. Hij heeft een fietsenwinkel in Oudeschild, maar komt met zijn bus naar Den Hoorn. Daar ligt de Rommelpot, een weggetje met links de duinen en rechts akkerbouw.

Het fietspad links van de weg is de grens van de beschermde grijze duinen van Nationaal Park Duinen van Texel. Dertig meter daarnaast loopt het al aangelegde mountainbike pad vlak langs het schrikdraad. De Schotse hooglanders die door de draad tegengehouden worden, zijn nergens te zien, wel de prachtig bloeiende heide waar het paadje dwars doorheen gaat.

Betsema baalt zichtbaar van het bezwaar van Stichting Natuurbelang. Het steekt hem vooral dat een organisatie van de vaste wal de verdere aanleg van de route tegenhoudt. „Iedereen op Texel is blij met deze route. Verderop woont iemand die eerst fel tegen was, maar nu ook om is. Hij wil ook dat er een einde komt aan dat wildrijden door de duinen. Eindelijk staan alle neuzen dezelfde kant op en nu komt er zo’n clubje van de vaste wal –die je hier anders nooit ziet– en die gooit roet in het eten.”

Wedstrijden rijden

Twee jonge mountainbikers passeren. De laatste stopt even om zijn fiets te laten controleren door fietsenmaker Betsema. Of hij van de natuur geniet? „Ja, als ik op een duintop sta en in de verte de zee zie, is dat best mooi. Maar ik rijd mee met wedstrijden, dus ik moet vooral snel zijn. Het is niet leuk om bij een wedstrijd als laatste over de finish te komen, toch?” En weg is de jonge Texelaar, die de nieuwe route op zijn duimpje kent.

„Jagers”, noemt Betsema de wedstrijdrijders. „Die zitten er inderdaad tussen. Maar de meeste mtb’ers zijn ook natuurliefhebbers. Als wij ’s zondagsmorgens een stuk gaan mountainbiken wijzen we elkaar op bijvoorbeeld een roofvogel of een ander mooi stukje natuur. Pas ontdekten we een eend die haar kuikens kwijt was. Meeuwen en kraaien waren al in de buurt om de beestjes op te eten. We zijn gestopt om die moedereend een handje te helpen.”

Wennen

Volgens Dirk Vinke, voorzitter van Wielersport, is er momenteel sprake van een overgangssituatie in Nederland als het gaat om het gebruik van de natuur. „De gevestigde orde van natuurliefhebbers moet er nog aan wennen dat mensen op verschillende manieren van de natuur genieten. Het zijn vaak oudere, bedaarde mensen die nog niet gewend zijn aan sportievere recreanten. Want als je van een uitdaging houdt en van fietsen, is mountainbiken een geweldige sport.”

Gescheiden paden voor de diverse recreanten zijn een prima oplossing, vindt Vinke. „Ruiters hebben ruiterpaden, fietsers fietspaden en mountainbikers krijgen een mtb-parcours. Terecht toch?”

Boswachter Van der Spek constateert dat natuurgebruikers steeds meer ruimte voor zichzelf of voor hun eigen hobby vragen. „Hondenbezitters willen hun hond los kunnen laten in aanlijngebied. Kampeerders kamperen op plekken waar ze de hulpverlening hinderen. Solexrijders rijden in een hele groep breeduit over een fietspad. Iedereen vindt dat hij recht heeft op die vrijheid in de natuur.”

Verdraagzaamheid

Tegelijkertijd constateert de boswachter dat de verdraagzaamheid afneemt. Recreanten klagen veel sneller dan vroeger over andere groepen natuurgebruikers. „Wandelaars bellen dan dat ze niet op een nette manier zijn gepasseerd door mountainbikers. Maar door de adrenaline bij de bikers kan het vriendelijke doorgang vragen er minder vriendelijk uitkomen.”

Gevolg van het een en ander is dat Van der Spek blij is met het zorgvuldig tot stand gekomen mountainbikeparcours op Texel. „Natuurlijk zijn er nog steeds mensen op het eiland die vragen: Moet dit nu? Anderen zijn blij dat het op deze manier kan. De een is zeer enthousiast, voor de ander is maar net acceptabel. Maar als we op deze manier het wildrijden tegengaan en daarmee de natuur het minst belasten, moeten we zuinig zijn op dit compromis.”

----„Ook Texelaars tegen”

Voorzitter Harry Hobo van Stichting Natuurbelang vindt het jammer dat zijn stichting op Texel wordt afgeschilderd als „een lastig clubje van de wal.” Volgens hem zijn er op het Waddeneiland ook veel mensen te vinden die tegen de nieuwe mtb-route zijn. „Ik sprak ter plekke een aantal wandelaars , een oud-onderwijzer, een pensioneigenaar en een natuurgids, die allemaal hun bezwaren hadden.”

Ook buiten Texel zijn er meerdere bezwaarmakers, zegt Hobo. „Texel is niet alleen van de Texelaars. Vogelaars uit de hele wereld komen naar het eiland omdat het bekendstaat als vogeleiland met een internationale betekenis. Dan kun je het niet maken om broedende vogels te laten verstoren door passerende mtb’ers. Recreatie moet ondergeschikt zijn aan natuurdoelstelingen. Staatsbosbeheer zet de laatste jaren erg in op beleving van de natuur. Maar dat kan volgens ons op minder verstorende wijze. Momenteel wordt er te veel toegegeven aan avonturiers die de natuur als sportpark gebruiken.”

Het bezwaar van Stichting Natuurbelang is inmiddels behandeld in een hoorzitting bij de provincie Noord-Holland. Volgens Hobo waren er zoveel omissies en onvolkomenheden in de aanvraag van Staatsbosbeheer dat de hoorcommissie de terreinbeheerder om aanvullende informatie heeft gevraagd. „Indien dat ontoereikend blijkt zal de commissie adviseren geen vergunning te verlenen.”