Trouw deden Richard Visser en zijn vrouw uit Oud-Beijerland altijd hun „duit in het kerkenzakje.” Toch knaagde er iets. Ze wilden „concreet iets doen voor anderen.” Visser en zijn echtgenote, ouders van twee jongens, namen de afgelopen jaren diverse buitenlandse kinderen uit achterstands­situaties in huis. Om die jongens en meisjes een onbezorgde vakantie te bieden.

Intussen is Richard Visser voorzitter van de regio Zuid-Holland en Utrecht van Europa Kinderhulp. Dat is in Nederland de grootste organisatie die (met name) buiten­landse kinderen bij gastgezinnen in ons land laat logeren. Europa Kinderhulp regelt onder meer vakanties voor kinderen uit Frankrijk en Duitsland.

Nogal eens leven die kinderen in eigen huis in beklagenswaardige omstandig­heden, weet Visser. „Zelf bezocht ik pas nog het Duitse Hannover, vanwaar zo’n 200 kinderen naar Nederland kwamen (zie ”Duitse jongen vol van belevenissen in Bodegraven”). Ze groeien op in grauwe, vieze flats. De armoede straalt ervan af. Soms hebben ze verslaafde, gevoelloze ouders die nauwelijks geld hebben om hun kind te onderhouden. Maar we spreken ook liefhebbende moeders. Ze vinden het fantastisch dat hun kind op vakantie mag in Nederland, maar schamen zich tegelijk dat ze zelf niet het geld hebben om hun kind een plezierige tijd te bezorgen.”

Vrolijk

Meer dan eens krijgt Visser achteraf dankbetuigingen van kinderen die voor enkele vakantieweken in zijn gezin meedraaiden. „Zo las ik op Facebook een bericht van een Kroatisch meisje dat we ooit in huis hadden. Ze is nu, op 15-jarige leeftijd, al in verwachting. Ze schreef dat ze in haar fotoboek over haar vakantie in Nederland kijkt om vrolijk te worden in moeilijke momenten. Een vakantiekind uit Bosnië liet ons weten dat haar vakantiefotoboek uit elkaar was gevallen en vroeg ons om digitale foto’s van haar tijd bij ons. Die reacties tonen aan dat zo’n logeerpartij in Nederland hun goed doet en heel wat bij hen losmaakt.”

Tegelijk duwt Visser aanstaande gast­ouders zo nodig „van een roze wolk.” „Gastgezinnen moeten er rekening mee houden dat een vakantiekind uit het buitenland minder goed bij hen past dan ze vooraf hadden gedacht. Een kind van een jaar of 5 is niet 2,5 week aldoor dankbaar en lief. Zo’n kind wil gewoon spelen en is ook weleens dwars of vervelend.”

In de praktijk vormt de taal nauwelijks een probleem, stelt Visser. „Kinderen zitten niet te wachten op allerlei conversaties. Die willen spelen. Als je kinderen tot de orde roept met „uh...uh...uh”, dan weten ze alle­maal wat je bedoelt. Wij hadden ooit een Nederlands en een Duits vakantiekind in huis. Die twee gingen de hele dag met elkaar op pad. Dat werkte prima. De een babbelend in het Duits, de ander in het Nederlands.”

Geslonken

Zorgelijk is dat het aantal gastgezinnen de afgelopen jaren fors is geslonken, geeft Visser aan. Zo’n twintig jaar geleden kon Europa Kinderhulp zo’n 3500 (grotendeels buitenlandse) kinderen in Nederland een vakantie aanbieden. In 2006 waren dat 2000 kinderen, dit jaar staat de teller op 1200.

Ook Pax Kinderhulp, de op een na grootste organisatie op dit terrein, kan steeds moeilijker gastgezinnen voor buitenlandse vakantiekinderen vinden. Organiseerde Pax Kinderhulp in 2006 nog 1244 kindervakanties, vorig jaar waren dat er 868. Het aantal werkgroepen van Pax Kinderhulp in Nederland is stevig gedaald; namelijk van 30 in 2005 tot 21 in 2015.

Al even somber is het beeld bij de christelijke Stichting Rusland Kinderhulp, de op twee na grootste speler in ons land. De organisatie, die vanuit Hollandscheveld opereert, verwacht dit jaar zo’n 350 kinderen uit Wit-Rusland bij Nederlandse gastgezinnen te kunnen onderbrengen. Een jaar of vijf geleden betrof het nog meer dan 700 kinderen.

Vanwaar die forse daling van het aantal gastgezinnen voor vakantiekinderen in ons land? Zegslieden van de drie organisaties wijzen onder meer op het feit dat steeds meer ouders allebei werken. Ze hebben minder tijd om wekenlang onderdak te bieden aan een kind uit het buitenland.

Vergeten land

Naast de drie landelijke instellingen telt Neder­land naar schatting ook vijftien lokale, zelfstandige organisaties die buitenlandse kinderen een paar weken vakantie bieden. Ook deze kleinere clubs komen veelal moeilijker aan gastgezinnen.

Zo regelde de Stichting Kinderhulp Voorne-Putten voorheen voor veertig kinderen uit Bosnië een gratis vakantie in Nederland. De laatste tien jaar slonk dat aantal tot dertig kinderen. Ze worden jaarlijks rond de paasdagen in tweetallen ondergebracht bij gastgezinnen. „Om aan genoeg gast­gezinnen te komen, zoeken we nu ook buiten Voorne-Putten, zoals in Barendrecht”, zegt voorzitter Arie Graafland. „Ook duurt het verblijf van de buitenlandse kinderen twee weken, voorheen waren dat er drie.”

Dat het steeds moeilijker is om gastgezinnen te vinden, houdt ook verband met het feit dat „Bosnië een vergeten land is”, denkt Graafland. „Toen zo’n twintig jaar geleden de Balkanoorlog was afgelopen, was Bosnië veel in het nieuws. Mensen denken dat het twintig jaar later wel goed zit met dat land. Maar dat is niet waar. Een paar jaar geleden kampte Bosnië bijvoorbeeld met grote overstromingen. De werkloosheid is er heel hoog en het wegennet ligt er erg slecht bij.”

Onderlinge band

Voor de Stichting Kinderhulp Bosnië (actief in en rond Nijmegen) is het „niet moeilijker dan tien jaar geleden” om gastgezinnen te vinden, zegt voorzitter Peter van Laar. Jaarlijks komt er een bus met ruim veertig Bosnische kinderen drie weken naar Nederland.

Dat de bestuursleden van de stichting zelf betrokken zijn bij de selectie van de Bosnische kinderen, voorkomt teleurstellingen, stelt Van Laar. „Wij bezoeken de kinderen thuis in Bosnië. Dat geeft ons de garantie dat alleen de echt armen een vakantie krijgen aangeboden. Anders loop je het risico dat rijkere kinderen bij Nederlandse gastgezinnen terechtkomen en dan gaan zeuren over de mooiere auto en de betere iPad thuis. Dat is niet stimulerend voor gastouders.”

Een „sterk punt” van de Stichting Kinderhulp Bosnië is dat gastouders de gelegenheid krijgen om de Bosnische kinderen na de vakantie in hun thuisland te bezoeken. Gastouders moeten die reis wel zelf betalen. „Zulke reizen leiden ertoe dat Nederlanders families in Bosnië gaan ondersteunen. Verder ontstaat er tussen de verschillende Nederlandse gastouders een onderlinge band.”

Dit is het eerste deel in een serie over gastgezinnen.

----

Duitse jongen vol van belevenissen in Bodegraven

Vanuit het Duitse Hannover reisden enkele weken geleden zo’n 200 kinderen naar Nederland voor een vakantie in een gastgezin. Deze krant bezocht de 9-jarige Jamal vlak voor vertrek naar Nederland. „Ik heb mijn hamster naar mijn gastvader genoemd.”

Het leukste aan Nederland? Dat is toch wel de vader van zijn gastgezin. Een vader heeft Jamal thuis namelijk niet. Als hij eenmaal over Nederland begint te praten, kan hij bijna niet meer stoppen. Ten tijde van het gesprek duurt het nog twee dagen voordat de jongen naar zijn ‘familie’ in Bodegraven vertrekt. Drie weken lang zullen Jamal en zijn zus Amira (11), apart van elkaar, meedraaien in een gezin en het Nederlandse leven ervaren.

In een eenvoudige woonkamer vertelt Jamal enthousiast over zijn vakanties naar Holland. „Het is nu voor de vierde keer dat ik naar dezelfde familie ga, en ik vind het daar echt fantastisch. Elke dag doen we leuke dingen. We gaan naar een achtbaan of voetballen. Ook zijn we een keer in Den Haag geweest en hebben we op het strand kwallen gevangen. Vooral mijn gastvader vind ik geweldig. Hij heeft veel tijd voor mij. Toen ik een hamster kreeg, heb ik hem dan ook mijn gastvader vernoemd.”

De trip naar Nederland van haar kinderen betekent voor moeder Inez (45) dat ze straks voor het eerst dit jaar even alleen is. Zittend naast Jamal vertelt ze dat het leven van haarzelf en haar kinderen niet altijd gemakkelijk is. Ze is gescheiden. De dood van een van haar kinderen, haar moeizame relatie met haar dochter van elf, geldzorgen en veel onverwerkt leed zorgden ervoor dat Inez sinds kort in de ziektewet zit. „De vakantie naar Nederland komt dus precies op tijd.”

Armoede

Heftige familieverhalen, armoede en bijna geen geld: de familie is slechts een van de gezinnen in Hannover met schijnbaar uitzichtloze problemen, vertelt Bert van der Dussen (61) van de Nederlandse stichting Europa Kinderhulp. „Anders dan andere steden in Duitsland kende Hannover in de jaren tachtig en negentig een enorme toestroom van vluchtelingen uit de DDR. Deze mensen brachten meestal geen welstand mee en hebben ook nooit werkelijk een goed leven op weten te bouwen. Ook de situatie van vluchtelingen vanuit het Midden-Oosten en Afrika en die van de vele mensen uit het voormalige Oostblok is vaak schrijnend.”

De statistieken van de gemeente Hannover ondersteunen het verhaal van Van der Dussen: van de 50.000 gezinnen in Hannover krijgt een kwart hulp van de sociale dienst. Veel alleenstaande moeders leven dan ook in armoede.

Om ervoor te zorgen dat kinderen die in deze gezinnen opgroeien niet ook in de bijstand terechtkomen, biedt de gemeente Hannover een scala van activiteiten aan. Een van die activiteiten is de reis naar Nederland, georganiseerd door de stichting Europa Kinderhulp.

Gastouder

Terwijl Jamal zijn koffer pakt, zijn Bert van der Dussen en zijn vrouw Judith net aangekomen in Hannover om het vertrek van de ongeveer 200 kinderen nog eens door te spreken met de gemeente. Zelf is de Drentse familie al dertig jaar gastouder. „Met een van onze eerste gastkinderen hier uit Hannover hebben we nog steeds contact. Zij is een van onze succesverhalen omdat het haar echt is gelukt uit haar omgeving te vertrekken en een nieuw leven op te bouwen in een ander deel van de stad. Voor ons laat haar verhaal zien dat je als gastouders enorm veel impact kunt hebben op het leven van een kind, alleen maar door te laten zien dat het gezinsleven er ook anders aan toe kan gaan dan in een achterstandswijk.”

Niet altijd lukt het om de situatie van kinderen te veranderen. „We lopen er vaak tegen aan dat families al tientallen jaren in armoede leven en dat hun eigen kinderen ook niet uit die spiraal komen. Toch is het ook dan goed om juist die kinderen een fijne vakantie te bieden.” Dat vindt ook Inez, de moeder van Jamal: „Als kind ging ik zelf al naar Nederland op vakantie. Toen Jamal het de eerste keer spannend vond om te gaan, heb ik hem verteld hoe mooi het in Nederland is. Dat vindt hij nu zelf ook. Hij praat urenlang over zijn belevenissen daar.”

Jamal: „Vroeger had ik veel last van heimwee, en nog steeds moet ik soms huilen als ik net in Nederland ben aangekomen. Maar dat gevoel gaat ook snel weer over: de vakantie is gewoon heel cool.”

----

Eerst een bezoek aan huis

Een kind moet veilig zijn én plezier kunnen maken. Voor de stichting Europa Kinderhulp wegen die zaken het zwaarst, aldus zegsman Richard Visser. Om te voorkomen dat een vakantiekind bij kwaadwillenden terechtkomt, gaan mensen van de stichting vooraf op huisbezoek bij gastouders. Die moeten te allen tijde een verklaring omtrent gedrag (VOG) overleggen. Sinds enkele jaren is het mogelijk dat gastouders gratis een VOG opvragen bij de gemeente.

Verder dienen gastouders twee referenties op te geven, legt Visser uit. Een informele („de buurvrouw bijvoorbeeld”), en een formele („zoals een leraar). „Als we via bijvoorbeeld de referenties het idee krijgen dat er iets niet klopt in een gastgezin, dan gaan we niet verder met zo’n familie.”

Europa Kinderhulp en Pax Kinderhulp, de twee grootste organisaties in de sector, wisselen onderling namen uit van gastouders die niet geschikt bleken te zijn.