In debatcentrum de Rode Hoed in Amsterdam boog zondag een scala aan deskundigen uit de Verenigde Staten, Israël en Nederland zich over „de casus Spinoza.” Zij namen de historische achtergronden, rechtmatigheid en morele implicaties van de ban die over hem werd uitgesproken onder de loep én de mogelijkheid deze op te heffen.

Het bestuur van de Portugees-Israëlietische Gemeente in Amsterdam sprak in 1656 –op aandringen van de rabbinale rechtbank in Amsterdam– de ban over Spinoza uit. Die keerde zich af van het Jodendom en stelde God gelijk aan de natuur.

Toledano legde uit dat in die tijd, waarin de van het Iberisch schiereiland voor de inquisitie gevluchte Joden naar Amsterdam kwamen, het uitspreken van een ban niet ongebruikelijk was. Een ban die Spinoza volledig isoleerde van de gemeente. Ook betoogde hij dat de Halacha (de Joodse wet) geen mogelijkheid biedt die ban alsnog op te heffen. „De ban gold gedurende het leven van Spinoza, die bovendien nooit heeft laten merken dat hij er problemen mee had”, aldus Toledano.

Begrip

De meeste sprekers toonden begrip voor het uitspreken van de ban in het licht van die tijd en de onmogelijkheid die nu op te heffen, stelt Uri Coronel, de huidige voorzitter van de Joodse gemeente, desgevraagd. „Als voorzitter van de huidige gemeente voel ik hier zelf ook niets voor. Wie zijn wij om onze voorouders, die in 1656 een beslissing namen die paste in die tijd, nu te corrigeren? Dat neemt niet weg dat heden ten dage natuurlijk nooit meer een banvloek wordt uitgesproken. Iedereen is welkom in onze synagogen, ongeacht zijn of haar denkbeelden over Jodendom, religie of het bestaan van God. Maar dan hebben we het wel over 2015 en niet over 1656.”

Lees ook

In debat over de banvloek op Spinoza, Reformatorisch Dagblad (4 december 2015)

Banvloek over Spinoza heroverwogen, Reformatorisch Dagblad (3 december 2015)

Spinoza, vrijdenker en fatalist

Begeerte als drijfveer van handelen

De filosofische religie van Spinoza