Het is 27 augustus 1983. Bij terugkomst van een jachttrip ontdekt Singh dat er in zijn huis is ingebroken. De daders zijn ervandoor gegaan met geld en juwelen, verklaart Singh tegenover gealarmeerde politieagenten. Wat verontrustender is: Singhs vrouw Grace en 17-jarige stiefdochter Daphne zijn spoorloos.

Even later vinden agenten in de gang van Singhs woning een bebloede honkbalknuppel. Kort daarna treft de politie in Los Angeles de onbeheerde auto van Grace aan met in de kofferbak de levenloze lichamen van moeder en dochter. Ze zijn gewurgd, geslagen en gestoken.

Tevergeefs maakt de politie jacht op de daders. Totdat, aldus juridische stukken, op 3 april 1984 Raymond R. Copas –een heroïneverslaafde die op dat moment vastzit voor meerdere diefstallen en inbraken– de politie benadert met informatie over de daders van de moord. Singh zit er zelf achter, beweert Copas. Hij zegt dat Singh voorheen geprobeerd heeft hem in te huren om zijn vrouw Grace te vermoorden.

Kort daarna wordt Singh gearresteerd. Hoewel de rechter hem in eerste instantie vrijspreekt wegens gebrek aan bewijs, wordt hij op basis van Copas’ getuigenis later alsnog veroordeeld als opdrachtgever van de twee moorden. Sterk tegen hem pleit dat hij heeft gelogen over de verdwenen juwelen. Die zouden niet zijn gestolen, maar Singh zou ze aan zijn vriendin Martha Meza hebben gegeven. Ook zou Singh een motief hebben: de uitkering van een levensverzekering van 1,2 miljoen dollar. De man wordt veroordeeld tot levenslang.

Petitie

Volgens PrisonLAW, een stichting die Nederlandse gedetineerden in het buitenland bijstaat, zijn er behoorlijke fouten gemaakt in Singhs zaak. Advocaat Rachel Imamkhan van de stichting heeft Singh bezocht en het dossier gekregen. Ze is overtuigd van zijn onschuld. Wegens verblijf in het buitenland kan Imamkhan niet reageren. Volgens de website van PrisonLAW is Singh veroordeeld op basis van corrupt onderzoek en een samenzwering door politie en het openbaar ministerie.

De stichting is een procedure gestart om Singh vrij te krijgen. Vrijdag is er een hoorzitting bij de Parole Board in Californië. Als de beslissing voor Singh positief uitvalt, komt hij voorwaardelijk vrij. PrisonLAW heeft ook een privédetective op de zaak gezet. Daarmee wil ze nieuw bewijs vergaren voor de onschuld van de Surinaamse Nederlander, zodat zijn zaak kan worden heropend.

Kamerlid Van Nispen (SP) heeft minister Van der Steur (Veiligheid en Justitie) gevraagd om Singh over te laten brengen naar een Nederlandse gevangenis. Van Nispens partijgenoot Van Bommel is met de Vereniging Surinaamse Nederlanders een petitie gestart om het verzoek om overbrenging te steunen.

Minister Van der Steur wil echter niet meewerken aan het overplaatsen van Singh. De band van Singh met Nederland zou niet sterk genoeg zijn. Op het moment dat de moorden werden gepleegd, was Singh reeds dertien jaar weg uit Nederland, stelt het ministerie.

Barbaars

Hoogleraar rechtspsychologie prof. dr. Peter van Koppen (Vrije Universiteit) laat zich liever niet uit over de vraag of Singh onterecht vastzit. „Ik ken het dossier niet.” De mogelijkheid is echter zeker aanwezig, stelt hij. „Het rechtssysteem in Amerika heeft barbaarse trekjes. Gerechtelijke dwalingen komen er in vergelijking met Nederland relatief vaak voor.”

Een van de grote verschillen tussen de rechtssystemen van beide landen is volgens de hoogleraar dat in veel Amerikaanse zaken aanklager en advocaat al voor de officiële inhoudelijke behandeling deals sluiten over de tenlastelegging en de strafmaat. Verdachten kunnen vaak een lagere straf krijgen als ze belastende verklaringen willen afleggen over andere aangeklaagden. „Dat werkt valse getuigenverklaringen in de hand”, zegt Van Koppen. Hij is er dan ook niet verbaasd over dat Singh mogelijk hiervan de dupe is geworden. Ook corrupte aanklagers komen volgens hem relatief vaak voor in de Verenigde Staten.

Als Singh werkelijk onschuldig is, wordt het volgens de hoogleraar een hele toer om dat aan te tonen. „Veel oud bewijsmateriaal is niet meer voorhanden. Ook is het Amerikaanse strafproces veel minder dan in Nederland gericht op dossiervorming. Bevindingen van rechercheurs zijn vaak summier opgeschreven, zodat reconstructie een enorme klus wordt. Een oud strafdossier geeft in Amerika lang niet zo’n helder beeld van een zaak als in Nederland.”

Onbekende wereld

Een onterechte veroordeling heeft op degenen die het betreft doorgaans een enorme impact, weet de rechtspsycholoog. Hij noemt als voorbeeld een Brit die twintig jaar cel kreeg voor een moord die hij niet had gepleegd. Volgens Van Koppen kwam de man de eerste vijf jaar niet verder dan „voor zich uit staren.” Daarna richtte hij zich op het schrijven van brieven aan instanties om zijn onschuld te bepleitten.

Toen hij eenmaal voor elkaar kreeg dat zijn zaak werd heropend, stortte zijn wereld in. „Hij hoefde geen brieven meer te schrijven. Zijn levensdoel viel als het ware weg”, aldus de hoogleraar. Nadat de man twintig jaar na zijn onterechte veroordeling eindelijk zijn gelijk kreeg en werd vrijgelaten, kwam hij terecht in een onbekende wereld. „De Brit kende niemand meer buiten de gevangenis, had geen familie meer en wist niet eens wat een mobiele telefoon was”, aldus Van Koppen.

Dergelijke verhalen zijn er legio, weet de hoogleraar. „In de psychologie spreken we van ”hospitaliseren”. Mensen zijn zo gewend aan het gevangenisleven dat alles daarbuiten gezien wordt als bedreigend. Ook blijven ze soms na hun vrijlating aan anderen toestemming vragen om naar het toilet te mogen gaan. Er zijn er bij die na hun vrijlating zeggen: „Was ik maar in de gevangenis gebleven.””

„Singh bidt regelmatig in zijn cel”

Met Jaitsen Singh gaat het niet al te best, zegt ds. T. J. (Ton) de Heer (68), vrijwilliger voor stichting Epafras. De predikant bezocht de man in mei en november vorig jaar. „Singh zegt dat hij zich geestelijk redelijk goed voelt. Fysiek zit hij echter behoorlijk in de kreukels.”

Singh zit vast in San Quentin, een beruchte staatsgevangenis in Californië. In die bajes worden drugs gebruikt en zijn veel wapens aanwezig. Groepen gevangenen staan elkaar naar het leven. Zelfmoorden zijn er aan de orde van de dag. Zelfs in de cel is niemand zijn leven zeker. „Singh vertelde mij dat hij daarom overdag de hele tijd rondloopt”, zegt ds. De Heer. „Voortdurend kijkt hij over zijn schouder of er gevaar dreigt.”

Drie decennia gevangenisleven heeft zijn tol geëist. Singh loopt met een stok en heeft onder meer last van zijn rug en een been. Meerdere keren wilde hij zichzelf ombrengen. Nu zal de man dat niet meer zo snel doen, verwacht ds. De Heer. „Ik ben door een gesprek met uw voorganger tot bezinning gekomen”, zei Singh tegen de predikant. „Aan hem heb ik echt mijn leven te danken.”

De Surinaamse Nederlander heeft zijn levensverhaal uitvoerig verteld aan ds. De Heer. Singh vermoedt dat in het strafproces onder meer zijn donkere huidskleur in zijn nadeel heeft gewerkt. De predikant zegt dat hij „geneigd” is Singh te geloven en dat het „dubbel cynisch” is als hij inderdaad onschuldig vastzit. „Singh is zijn vrouw en stiefdochter kwijtgeraakt. En in plaats dat hij daarvoor mededogen ontving, werd Singh overladen met schuld.”

Singh is van huis uit sikh. Het christelijk geloof is hem echter niet onbekend, omdat hij vroeger naar een rooms-katholieke school ging. Tijdens een van hun ontmoetingen spraken ds. De Heer en Singh over Adam en Eva. „Singh kwam er zelf mee”, zegt de predikant. „Hij spiegelde zijn eenzaamheid aan het alleen zijn van Adam. Die kreeg als remedie van God een vrouw, terwijl Singh zich eenzaam blijft voelen.”

Singh kent ook het Onze Vader. Een kortere versie daarvan bidt hij regelmatig in zijn cel, weet ds. De Heer. „Vooral de bede: „Geef ons heden ons dagelijks brood” spreekt hem erg aan. Verder heeft hij steun aan de tekst: „Opdat in den Naam van Jezus zich zou buigen alle knie dergenen, die in den hemel, en die op de aarde, en die onder de aarde zijn” (Filippensen 2:10). Ds. De Heer: „Singh voegde hieraan toe dat hij ook zelf op moeilijke momenten op de knieën gaat en zo de rust vindt bij de God die hij vertrouwt.”

De predikant zou mei dit jaar Singh opnieuw hebben bezocht, maar de reis werd afgeblazen. „Het kon helaas niet doorgaan omdat het ministerie van Buitenlandse Zaken de subsidie voor Epafras heeft ingetrokken”, zegt ds. De Heer. Jammer, vindt de predikant, niet het minst voor Singh. „Hij stelt bezoek zeer op prijs. Af en toe komt Singhs zoon langs met zijn twee kinderen. „Wat zou het fantastisch zijn als ik de kans kreeg gewoon opa voor hen te zijn”, zei hij tegen mij. Dat houdt hem op de been.”