„Ik schaam me voor onze branche. Dit lijkt nergens op”, aldus Zwagerman dinsdagmorgen. Hij zit zo’n vijftig jaar in de „kraanbusiness.” Zijn bedrijf maakt kranen voor bijvoorbeeld de olie-industrie. Het bedrijf gaf voor de klus in Alphen advies over te gebruiken materialen, zegt Zwagerman. „Dat is niet overgenomen.”

De wijze waarop het brugdek werd gehesen, was „onverantwoord”, zegt hij. „Vergelijk het met een automobilist die hard rijdt in dichte mist; op een beijzelde weg in een gevaarlijke bocht met aan weerszijden bomen.”

De materialen die zijn gebruikt, waren „totaal ongeschikt”, zegt hij. Zo waren de pontons volgens hem niet geschikt. „Ze waren niet voorzien van ankerpalen (waarmee de pontons op positie worden gehouden) en ze hebben ook geen automatische nivelleerinrichting in het ballastsysteem.” Er waren speciale en bredere pontons nodig geweest, denkt Zwagerman.

Stuurloos

Daarnaast waren de telescoopkranen (dus met uitschuifbare arm) niet geschikt voor een klus op pontons, stelt Zwagerman. „Een telescoopkraan moet een vaste ondergrond hebben. Daar kunnen ze prima een hijsje doen. In Alphen zijn kranen gebruikt die als het ware stuurloos worden als de kraan te scheef gaat staan. Dan is er voor de machinist geen redden meer aan.”

Bovendien zijn de kranen volgens hem te licht in de zwenkaandrijving. „Er had bijvoorbeeld een kraan op rupsen moeten worden gebruikt bij deze klus, en niet eentje op stempels. Een kraan op rupsen kan blijven functioneren met een geringe scheefstand.”

Nemen bedrijven het om de concurrentie minder nauw met de veiligheid? „Er wordt eerder naar de prijs gekeken dan naar kwaliteit van de technische uitvoering en de veiligheid. Ook is er onvoldoende kennis over de verschillende soorten kranen.”

Wiebelend

Het hijswerk in Alphen heeft ook prof. dr. Leo Wagemans, emeritus hoogleraar civiele techniek aan de TU Delft, verbaasd. „Zelfs ervaren machinisten hebben moeite een kraan op een wiebelende ondergrond te bedienen. Dat is een erg lastige klus. De aanpak in Alphen was onveilig. Al denk ik dat machinisten over het algemeen verantwoord te werk gaan.” Wagemans denkt dat de klus had kunnen worden uitgevoerd met kranen op vaste grond. „Je hebt te maken met twee landhoofden. Dus kun je ergens één of meer kranen op vaste grond zetten.”

Jammer genoeg ontbreekt het steeds meer aan toezicht op bouwactiviteiten, stelt hij. „Vroeger was er intensiever toezicht. Als dat steeds meer wegvalt, kan het misgaan. In 2011 vielen bij de bouw van het stadion van FC Twente twee doden. Dat ongeval was mede te wijten aan een klungelige uitvoering en gebrekkig toezicht.”

Ook prof. dr. Han Vrijling, emeritus hoogleraar waterbouwkunde aan de TU Delft, is kritisch over de werkwijze in Alphen aan den Rijn. ,Als ik de beelden bekijk, is voor mij de oorzaak van het ongeval glashelder”, laat hij dinsdag vanaf zijn vakantieadres weten. ,De pontons waarop de kranen stonden waren te smal en onvoldoende stabiel. Het zag er amateuristisch uit. Ik vermoed dat is nagelaten om de stabiliteit van de pontons te controleren.”

De werkomstandigheden waren ,extreem ongelukkig”, analyseert Vrijling, die ,verbijsterd” de beelden van het bizarre ongeval bekeek. ,Vergelijk het met een kano. Als je daar in zit, blijft de kano wel stabiel. Ga je daarin staan, dan is de kans groot dat de kano omslaat.”

De eigenaar van de kranen, Peinemann Holding, stelt dat er „nog veel onduidelijk is” over de toedracht. „De kraan­machinisten werken al jarenlang bij ons bedrijf. Wij zijn ontdaan door deze afschuwelijke gebeurtenis. Onze gedachten gaan uit naar de betrokkenen.”