Haarscherp herinnert Jitske van der Poel (51) –nauw bevriend met de zwaargetroffen familie Van Zijtveld– zich een tafereel op woensdag 16 juli 2014. Dat is de dag voor de ramp met vlucht MH17.

Jitske, woonachtig in De Meern, gaat die woensdag langs bij de Van Zijtvelds in Vleuten. Die wonen een paar kilometer verderop. Ze komt de zoon des huizes, de 18-jarige Robert-Jan van Zijtveld, tegen. „Hij kwam me in een auto tegemoet rijden, Robert-Jan had net zijn rijbewijs gehaald. Hij zou even een speciaal soort shampoo kopen. Z’n moeder Grace wees hem erop dat hij op z’n witte blouse een vlek had. Robert-Jan zou de volgende dag samen met zijn 19-jarige zus Frederique en hun grootouders uit Limburg op vakantie gaan naar Bali, Indonesië. Daar liggen de wortels van Grace. Opa en oma hadden hun twee kleinkinderen de vakantie aangeboden, omdat Frederique was geslaagd voor het vwo en Robert-Jan was overgegaan naar vwo-6. Ik groette Robert-Jan nog: „Fijne vakantie, maak er wat moois van””, blikt Jitske van der Poel terug in een rijtjeshuis in De Meern. Daar woont ze met haar man Bert (52) en zoon Bart (18).

Verbijstering

Bert van der Poel is sinds kort scriba van de Nederlands gereformeerde RijnWaardegemeente in Leidsche Rijn (gemeente Utrecht). Hij was afgelopen jaar binnen de kerk aanspreekpunt rond de ramp met de MH17. Juist ook omdat de families Van der Poel en Van Zijtveld sinds zo’n tien jaar bevriend zijn.

De opmerking over de shampoo, het gesprekje over de vlek op de blouse, de vakantiegroet: voor Jitske van der Poel zijn het de laatste levenstekenen van Robert-Jan. De dag daarna komt de jongeman om het leven bij de ramp in Oost-Oekraïne. Net als zijn zus Frederique en zijn grootouders. Bij de crash vallen 298 slachtoffers, onder wie 196 Nederlanders.

In de jaren voor en kort na de vliegramp kwamen een of meer leden van de familie Van Zijtveld soms naar zondagse bijeenkomsten van de RijnWaardegemeente. De kerk telt zo’n 560 leden, inclusief de kinderen.

Bij de kerkelijke gemeente is de dood van de twee jonge mensen uit Vleuten hard aangekomen. Scriba Bert van der Poel: „De ramp heeft ons geschokt. Er was verbijstering. Onze gemeente kent veel jonge gezinnen. Velen hebben er wel een beeld bij als ouders ineens twee kinderen verliezen en kinderloos verder moeten.

Wij herinneren ons Robert-Jan en Frederique als veelbelovende, vrolijke jongemensen. Frederique was pittig en wist altijd goed wat ze wilde. Ze zou medicijnen gaan studeren. Robert-Jan was rustiger, een goedaardige vent in wie geen kwaad zat. Hij wilde na de middelbare school verder op de Koninklijke Militaire Academie. Om zijn conditie op peil te houden, zat hij op een sportschool.”

Leeg

Op de avond van 17 juli 2014 bezoeken Bert en Jitske hun vrienden Evert en Grace in Vleuten. Jitske: „Hun huis stroomde vol. We konden alleen maar meehuilen. Er zijn voor Evert en Grace. Elkaar vasthouden. We hadden geen woorden om te spreken. Alle woorden leken zo leeg. Op de zaterdag na de ramp organiseerde een vriendengroep een stille tocht voor Frederique en Robert-Jan. Ook veel mensen uit onze kerk liepen mee.”

Gemeenteleden boden de familie Van Zijtveld hulp, vertelt Jitske. „Iedereen leefde mee. Evert en Grace kregen veel bloemen, boeketten en kaarten. Ook konden ze rekenen op praktische hulp. Mensen brachten hun eten.”

De zondag na de vliegramp bezoeken Evert en Grace van Zijtveld de samenkomst in de RijnWaardegemeente, vertelt Bert. „Ds. W. G. Rietkerk, emeritus predikant en voormalig raadslid voor de ChristenUnie in Utrecht, sprak over de ramp. De dominee vertelde dat God mussen die vallen opvangt. Zou Hij de slachtoffers in het vliegtuig dan niet opvangen? God was erbij toen de ramp gebeurde. Evert en Grace vroegen om na de zegen aan het eind van de dienst als eersten de kerk te mogen verlaten. Op dat moment wilden ze geen gesprekken met gemeenteleden.”

Schokkend nieuws

In diverse huiskringen van de gemeente staan de kerkleden stil bij het drama. Bert: „Tijdens die bijeenkomsten bestuderen we samen de Bijbel, delen we lief en leed en willen we groeien in de liefde. Naar God en naar elkaar. In mijn eigen huiskring waren we na de ramp open naar elkaar toe. We deelden onze twijfels met elkaar. Niemand hoefde zich te schamen.”

Geëmotioneerd: „Ik had ineens geen antwoorden meer. Alle zekerheden vielen weg. Nooit had ik getwijfeld aan mijn geloof. Nu wel. Vorig jaar zomer werden we met meer schokkend nieuws geconfronteerd. Denk aan de daden van de terreurorganisatie IS. Ik had vragen als: God, waarom grijpt U niet in? Waarom staat U dit toe? U had er toch voor kunnen zorgen dat die Bukraket dat vliegtuig niet had geraakt? Met sommige liederen die ik voorheen vol overtuiging zong, kreeg ik moeite. In een van de Psalmen voor Nu staat een tekst in de trant van: „Als je goed bent voor een ander, zal God goed zijn voor jou.” Maar waarom kwamen dan de geliefden van Evert en Grace om het leven?”

Toch kwam er weer vertrouwen op God, vertelt Bert. „Het leven op aarde is pittig, maar in het hiernamaals zal het goed zijn. Op een of andere manier maakt God ons lijden draaglijk. Ik wil God niet alles in de schoenen schuiven. Het kwaad in deze wereld is flink in de weer.”

Beschikbaarheid

Bert: „Onlangs werd ik gevraagd om scriba te worden. Ik had grote twijfels en was eigenlijk van plan om ”nee” te zeggen. Ik zag ertegen op veel tijd te moeten besteden aan het ambt van scriba. Vlak voordat ik op een zaterdag mijn beslissing moest doorgeven, kreeg ik van een voorganger een mail met daarin de opzet voor een beamerpresentatie voor de samenkomst van onze gemeente die zondag daarna. Het thema was: „Ben jij een bobo voor God?” De letters van het ”bobo” stonden telkens voor een term. Zo stond een ”b” voor ”beschikbaarheid” en een ”o” voor ”oplossing”. De rode lijn in de preek was: „Als jij worstelt met je beschikbaarheid voor God, zal God voor een oplossing zorgen.” Het was alsof de preek voor mij was geschreven. Ik heb het ambt van scriba toen toch aanvaard. Ondanks mijn twijfels trok God me erbij.”

Kaarsen

Het afgelopen jaar besteedde de kerk in zondagse diensten geregeld aandacht aan de dood van Robert-Jan en Frederique. Bert: „Onder meer in onze gebeden. Op de laatste zondag van het kerkelijk jaar, voorafgaand aan de adventstijd, staken Jitske en ik twee grote kaarsen aan voor Robert-Jan en Frederique.”

Zeker ook op „extra moeilijke dagen” stonden de Van der Poels de familie Van Zijtveld met raad en daad terzijde. Jitske: „Zo hebben Evert en Grace bij ons thuis de oudejaarsavond doorgebracht, samen met enkele andere mensen van onze huiskring.”

Bert: „We hebben hen ook twee keer vergezeld naar Vliegbasis Eindhoven, waar telkens de kisten met slachtoffers arriveerden. We hebben veel respect voor hoe de ceremonie in Eindhoven was geregeld. De stilte, de Last Post die werd geblazen, de militairen die de kisten naar de rouwauto’s droegen.”

Hartverscheurend

Jitske was op de landelijke herdenkingsbijeenkomst op 10 november vorig jaar in de Amsterdamse RAI. „Een andere vriendin van Grace ging ook. Met z’n drieën wandelen we wekelijks op de vrijdagochtend. Vooral het voorlezen van de namen van de slachtoffers en het tonen van hun foto’s was hartverscheurend.” Vrijdag hopen Bert en Jitske bij de besloten herdenking in Nieuwegein te zijn.

In december vorig jaar zijn Robert-Jan en Frederique begraven. Bert: „De identificatie heeft maanden geduurd. Met hun opa en oma zaten ze in het verbrande deel van het vliegtuig. De uitvaartbijeenkomst vond plaats in het Minkema College in Woerden, waar Frederique en Robert-Jan op school zaten. Het was een indrukwekkende plechtigheid.”

Oranje overalls

Binnen de kerkelijke gemeente waren Bert en Jitske van der Poel het afgelopen jaar het aanspreekpunt met betrekking tot de ramp met de MH17. Bert: „Kort voor de ramp had ds. R. Roest afscheid genomen van onze gemeente. Omdat Jitske en ik bevriend zijn met de familie Van Zijtveld was het logisch dat wij de gemeente zouden informeren over hoe het met Evert en Grace ging. We adviseerden gemeenteleden die vroegen of de familie het op prijs zou stellen als ze op bezoek kwamen. Evert heeft zelf een paar maanden na de ramp gemeenteleden op een zondagmiddag uitgenodigd. Evert en Grace deden hun verhaal, mensen mochten alle vragen stellen die ze wilden.”

De laatste maanden bezoeken Evert en Grace de kerkdienst op zondag niet meer. In het voorbije jaar verlieten ze soms voortijdig de samenkomst. Bert: „Dan werd het hun te veel. Een predikant begon zijn preek met een beamerpresentatie. Hij liet een afbeelding zien van 21 Egyptische christenen op een strand in Libië. In oranje overalls. Ze zijn onthoofd door IS. Een confronterend beeld. Grace kon dat niet aan en is de kerk uit gelopen. Ik zou willen dat ze was gebleven. De predikant vertelde dat van 1 van de 21 vermoorde christenen de naam niet bekend was. Zou die onbekende Jezus geweest kunnen zijn? Feit is dat in het verre verleden Jezus Zichzelf opofferde voor anderen.”

Bonje

De ramp bepaalde Bert en Jitske van der Poel bij de vergankelijkheid van het leven. Jitske: „Het leven is heel betrekkelijk. Maak daarom geen ruzie. Vergeef elkaar.” Bert: „Ik denk nogal eens: Waarom maken mensen zich zo druk om hun carrière? Waarom maken ze bonje om de meest onnozele dingetjes? Zet de juiste dingen op de eerste plek. Neem tijd voor een ander.”

Een jaar na ramp met MH17

Het is vrijdag een jaar geleden dat in het oosten van Oekraïne een Boeing 777 neerstortte. De MH17 is hoogstwaarschijnlijk met een Bukraket neergeschoten. Alle 298 inzittenden kwamen om het leven. Onder hen bevonden zich 196 Nederlanders. Vrijdag worden tijdens een besloten bijeenkomst alle slachtoffers herdacht. Premier Rutte houdt een toespraak. Vandaag het slot van een tweeluik: de impact op de Nederlands gereformeerde RijnWaardegemeente in Leidsche Rijn. Deel 1 verscheen zaterdag in de bijlage Accent.