Toen

Epafras is in 1984 opgericht om Nederlandse gevangenen wereldwijd –op hun verzoek– geestelijke verzorging te bieden. Aanleiding was de vraag aan ds. Spoor of hij tijdens een vakantie in Zweden een bezoek zou willen brengen aan een Nederlandse gedetineerde. Ds. Spoor ontdekte dat er nog veel meer Nederlanders in Zweden gevangenzaten, die door de taalbarrière in een isolement verkeerden. Hij heeft Epafras opgericht en is wereldwijd Nederlandse gevangenen op gaan zoeken. Het aantal Nederlanders in gevangenschap is tussen 2000 en 2006 drastisch toegenomen. Per jaar bezoeken Epafrasvrijwilligers zo’n 1250 gevangenen, gemiddeld anderhalf keer per jaar.

Nu

De situatie per gevangenis en per land verschilt sterk. Algemeen geldt: hoe verder weg van Europa, hoe slechter de omstandigheden. Een gevangenis is vaak het afvoerputje van de maatschappij. Gevangenissen in bijvoorbeeld Peru, Colombia, Venezuela en Mexico en Bolivia zijn belabberd. Slecht voedsel, weinig medische zorg, nauwelijks medicijnen.

Nederlanders bevinden zich in een buitenlandse gevangenis altijd in een isolement door taal en cultuur. Daardoor zijn ze extra kwetsbaar. Ook in Scandinavische landen bijvoorbeeld. Een verdachte kan daar zomaar twee jaar in voorarrest zitten, waarbij hij is afgesloten van familie en vrienden. Ondanks een humane situatie kan zo’n isolement zwaar zijn.

De vraag naar zingeving houdt gevangenen vaak bezig. Een detentie is als een amputatie van een lichaamsdeel. Je kunt er niets aan veranderen, je moet ermee leren leven. Iedereen verwerkt dat op zijn eigen manier. De vraag is hoe je toch nog iets van je leven kunt maken.

Een gevangene die tot de doodstraf is veroordeeld, leeft met een zwaard van Damocles boven z’n hoofd. Je weet niet wanneer de executie wordt voltrokken. De veroordeelde kan elk moment z’n dood aangezegd krijgen. De tijd die iemand nog rest kan opgevat worden als een vorm van genadetijd, waarbij ik me niet kan voorstellen wat iemand doormaakt in die laatste dagen of ogenblikken van zijn leven.

De executie van Ang Kiem Soei is verschrikkelijk triest. Een enorme dreun. Voor zijn familie, voor alle betrokkenen. Het is een traumatische ervaring wanneer alles je uit handen wordt geslagen als je iemand van de dood probeert te redden.

De afhandeling van zijn executie was ook onmenselijk. Familieleden mochten na de terechtstelling geen afscheid nemen, zijn lichaam niet zien. Terwijl dat een normaal menselijk recht is. Een familie wil meestal weten of iemand heeft geleden.

De familie, de advocaat, koning Willem-Alexander, het ministerie van Buitenlandse Zaken en Amnesty hebben zich ingezet om de executie te voorkomen. Epafras, de reclassering en anderen hebben vooral een menselijk beroep gedaan op de president om genade voor recht te laten gelden. We laten in het midden of de straf terecht of niet terecht is.

De inspanningen hebben geen resultaat gehad, maar ik durf niet te zeggen dat het geen zin heeft gehad. Als familie en betrokkenen wil je zeker weten er alles aan te hebben gedaan om de terechtstelling te voorkomen. Bovendien kan het zijn dat Indonesië zich een volgende keer hopelijk wel bedenkt voordat het weer zo’n vonnis voltrekt.

Persoonlijk ben ik tegen de doodstraf, omdat elk mens onvervangbaar is. De staat mag het leven van mensen niet nemen, anders dan in een oorlog of noodsituaties. Een drugsdelict vind ik niet iets om de doodstraf voor te krijgen.

Natuurlijk weet iemand die zich in Indonesië, Singapore of Thailand met xtc bezighoudt, dat hij de doodstraf riskeert. Maar dat betekent niet dat ik niets meer voor zo iemand behoef te doen. Ik vind het mijn morele plicht om me ook voor zulke mensen in te zetten. Iemand die met drank op achter het stuur kruipt, weet dat hij anderen de dood kan injagen. Hoe vaak gebeurt dat niet per dag? Moeten we zulke mensen aanmerken als moordenaars? Wij gaan allemaal op pad en doen domme dingen.

Als jou iets overkomt, wil je dan helemaal aan je lot worden overgelaten? Ik vind dat mensen verantwoordelijkheid voor elkaar moeten nemen. Wie zonder zonde is, werpe eerst de steen. Niemand is moreel zonder enige blaam. Niemand is foutloos of feilloos. Iedereen die in de fout is gegaan, verdient daarom een tweede of zelfs meerdere kansen.

Epafras gaat naar elke gevangene toe die daarom vraagt, ongeacht zijn religieuze achtergrond. Als predikant probeer ik ook moslims en boeddhisten, vanuit hun geloofsovertuiging, te helpen. Vrijwilligers gaan niet op pad om iemand te bekeren of om te evangeliseren. Gevangenen zitten niet te wachten op mijn antwoorden of op uitspraken dat het christelijk geloof de enige ware godsdienst is. Ik kan iemand juist helpen door vragen te stellen. Wat is de zin van het leven, waarom doe je dingen zoals je ze doet?

Straks

De toekomst baart ons zorgen. Buitenlandse Zaken kort op onze subsidie. Epafras krijgt voor veertig landen, voornamelijk in Europa, geen vergoeding meer voor reis- en verblijfskosten van vrijwilligers voor het bezoekwerk. Wij hebben plannen om kerkelijke gemeenten te vragen of zij betrokken willen worden bij het bezoekwerk. Bijvoorbeeld door een gemeente te koppelen aan een geestelijk verzorger in een bepaald land. Het werk blijft belangrijk. Het is onze opdracht ons te bekommeren om de zwakkere. De beschaving van een land kun je aflezen aan de mate waarin zorg wordt verleend aan de zwaksten in de samenleving.