De dienst werd kort voor Kerst in het dovenontmoetingscentrum in Hoogeveen opgenomen. Bezoekers zitten achter tafels met rode tafellakens met daarop een kerstster. Voor in de zaal prijkt een kerstboom. ”Kerst maakt je blij”, is het thema van de dienst waarin ds. A. Dingemanse, christelijk gereformeerd dovenpastor, voorgaat. In eenvoudig Nederlands, ondersteund met gebaren, brengt hij het kerstevangelie.

Gezongen wordt er ook. Niet bij het orgel, maar met de handen. De dove kerkgangers zeggen de psalmen en liederen op en/of zingen ze mee in gebarentaal. Die staan op een scherm geprojecteerd en worden per lettergreep aangewezen met een muis.

De uitzending is een initiatief van het Interkerkelijk Dovenpastoraat (IDP), de Reformatorische Omroep en de hervormd-gereformeerde vereniging Op weg met de ander (voor mensen met een beperking). Dit jaar zullen ze nog vijf dovendiensten opnemen en op internet plaatsen. Zo willen ze een archief aanleggen met tientallen kerkdiensten waaruit doven kunnen kiezen.

Uitkomst

Zo’n digitale kerkdienst is een uitkomst voor mensen die niet of slecht kunnen horen, zegt Jenneke Wolvers, staflid van Op weg met de ander. „De ideale situatie is dat doven in hun eigen gemeente elke zondag het Woord van God kunnen horen via een tolk of een dovenpastor. Ze zijn echter vaak aangewezen op regionale diensten die niet wekelijks plaatsvinden. Met de uitzending willen we de dovendiensten voor meer mensen toegankelijk maken.”

In zijn preek probeert ds. Dingemanse, verbonden aan het IDP, het Evangelie eenvoudig uit te leggen. „De meeste doven hebben een kleinere woordenschat dan horenden. Ze zijn niet minder intelligent, maar omdat ze op school veel energie in het leren van gebarentaal hebben gestopt, was er minder tijd voor kennis- en geloofsoverdracht. Daarom pas ik sommige woorden aan. „Al den volke” wordt „heel het volk.” Bij het woord ”heengevaren”, als het gaat om de hemelvaart van Jezus, denken doven aan een boot. Daar maak ik ”weggaan” van.”

Er is veel belangstelling voor de uitzendingen. De dovendienst is tot nu toe 418 keer bekeken op videokanaal YouTube, zelfs vanuit Canada, Ierland en België. Een vervanging voor de regionale diensten zijn de digitale preken niet, zegt ds. Dingemanse. „Er blijft onder doven veel behoefte aan onderlinge ontmoeting. De uitzendingen zijn een aanvulling, maar komen zeker niet in de plaats van de reguliere bijeenkomsten.”

Verrijking

De predikant werkt al negentien jaar voor het Interkerkelijk Dovenpastoraat (IDP). Dat is een samenwerkingsverband van de Protestantse Kerk in Nederland, de Christelijke Gereformeerde Kerken en de Nederlands Gereformeerde Kerken dat doven bij de kerk wil betrekken.

In de praktijk staan dove mensen vaak los van hun gemeente, is de ervaring van ds. Dingemanse. „Veel gemeenteleden lopen met een boogje om doven heen. Ze weten niet hoe ze met hen in contact kunnen komen. Diensten, Bijbelkringen en catechese zijn volledig gebaseerd op spreken en horen. Daarom gaan doven daar niet naartoe.”

Mensen die niet of slecht kunnen horen, horen echter bij de gemeente, vindt de dovenpastor. „Een dovenkerk is geen optie. Dan maak je aparte groepen. Zo zit de gemeente van Christus niet in elkaar. De leden horen bij elkaar. Ook degenen met een beperking. Door hun andere manier van communiceren kunnen zij de gemeente juist verrijken.”

Gemeenteleden die in contact willen komen met hun dove medelid raadt hij aan om gewoon een praatje te maken. „Zorg dat je duidelijk praat, dat er voldoende licht op je gezicht valt en dat je niets in je mond hebt. En als je er niet uitkomt: schrijf het op.”

In sommige gemeenten is er wel veel aandacht voor doven, zegt ds. Dingemanse. „In de christelijke gereformeerde kerk in Nunspeet is regelmatig een aangepaste dienst. In Amsterdam en in Dordrecht zelfs elke zondag. Maar er zijn ook kerken waar niets of nauwelijks iets voor hen wordt georganiseerd. Niet uit onwil, maar veel kerkenraden zien alle aanpassingen niet zitten voor een klein aantal personen. Het hoeft echter niet veel te kosten. Het belangrijkste is je houding: laat doven zien dat ze erbij horen.”

Drempels

Ook Jenneke Wolvers herkent dat veel gemeenten niet weten wat ze aan moeten met leden die niet kunnen horen. „Ambtsdragers zeggen soms tegen ons: „Wij hebben geen doven in onze gemeente.” Maar als er geen voorzieningen voor doven worden getroffen, dan komen ze ook niet. Een gemeente moet zelf de drempels weghalen.”

Wolvers spreekt uit ervaring. „In de afgelopen drieënhalf jaar dat ik bij Op weg met de ander werkte, was er nog nooit een dove naar onze bijeenkomsten gekomen. Iemand gaf me toen het advies om de volgende keer op de uitnodiging te zetten dat er een doventolk aanwezig is. Direct meldde een dove vrouw zich aan.”

De vereniging stimuleert en ondersteunt kerken en organisaties om drempels voor mensen met een beperking weg te nemen. Soms letterlijk, door gebouwen toegankelijk te maken voor rolstoelen. Soms figuurlijk, door met kerkenraden te zoeken naar mogelijkheden om gehandicapten te laten participeren in de gemeente.

Wolvers: „Kerken moeten de ogen openen. Zij hebben ervoor gezorgd dat doven elkaar in eigen clubjes opzoeken. Laten ze nu hun deuren openzetten en toegankelijk zijn voor doven. Anno 2015 zijn er zo veel technische mogelijkheden. Het hoeft niet moeilijk te zijn om doven een welkom gevoel te geven in de kerk.”

Bezuiniging

Op landelijk niveau heeft het dovenpastoraat te kampen met de gevolgen van bezuinigingen. Sinds twee jaar moet het IDP het werk doen met 2,5 in plaats van 3 fte. Ds. Dingemanse: „Ik heb nu alle doven in Noord-Nederland en een deel van Flevoland en Gelderland onder mijn hoede waarvoor ik het pastoraat en de catechese moet verzorgen. Dat is te veel. Er blijft noodgedwongen werk liggen.”

De Protestantse Kerk is ter compensatie van de bezuinigingen het project Doventhuisgemeente gestart. Daarin wordt onderzocht of een specifieke kerkelijke gemeente kan dienen als regionale thuisgemeente voor doven. Ds. Dingemanse wordt niet enthousiast van het initiatief. „Onze insteek is dat doven zich in hun eigen gemeente thuis moeten voelen. In dit project moeten zij aansluiting zoeken bij een horende gemeente. Daar zitten veel doven niet op te wachten.”

De predikant hoopt in augustus 2015 met emeritaat te gaan. Wat heeft hij in de negentien jaar van doven geleerd? „Doven hebben een andere manier van communiceren, van met elkaar omgaan. Ze hebben een eigen wereld, waarin gebaren en beeld heel belangrijk zijn. Sommigen hebben niet veel kennis, maar wel een rotsvast vertrouwen op God. Ze twijfelen niet aan Gods Woord en leven vanuit de zekerheid van hun geloof. Daarop ben ik weleens jaloers.”

>>opwegmetdeander.nl om de dovendienst te bekijken.

Wat kerken doen voor doven

Welke kerkelijke organisaties zijn er nog meer voor doven, naast het Interkerkelijk Dovenpastoraat?

Dovenzorg Gereformeerde Gemeenten

Verzorgt gemiddeld twee keer per maand op zaterdag een dovendienst. Ook houdt Dovenzorg Bijbelvertellingen, catechisaties en Bijbelstudies voor doven en organiseert hij ontmoetingsdagen en vakantieweken.

Leden komen niet alleen uit de Gereformeerde Gemeenten, maar ook uit de Gereformeerde Gemeenten in Nederland, de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland, de Hersteld Hervormde Kerk en sommige gemeenten van de Protestantse Kerk in Nederland.

Katholiek Dovenpastoraat

Verzorgt kerkdiensten, pastoraat en reizen voor doven in de Rooms-Katholieke Kerk.

Deaf Christian Fellowship Nederland

Interkerkelijke organisatie voor charismatische, evangelische christenen die doof of slechthorend zijn. Organiseert ontmoetingsdagen, Bijbelstudies, themadagen en weekenden weg voor dove christenen in Nederland.

Nederlands Christelijke Bond voor Doven

Bond voor christelijke doven, georganiseerd in regionale afdelingen die over het hele land zijn verspreid. De afdelingen komen maandelijks bij elkaar. Eerst wordt er een dovendienst gehouden die wordt verzorgd door een interkerkelijke commissie van het IDP. Elk jaar vindt er een bondsdag plaats. In de zomer organiseert de NCBD een vakantiereis, meestal naar het buitenland.

„Gemeenteleden negeerden mij omdat ik doof ben”

Lenie Juffer-Roseboom (82) uit Nunspeet is sinds haar vijfde doof als gevolg van roodvonk. In het dagelijkse leven kan ze zich aardig redden. Wel mist ze haar man. Die is twee jaar geleden overleden. „Hij was mijn privétolk. Als ik gesprekken niet goed kon volgen, vroeg ik later aan hem waar het over ging.”

In de kerk –Juffer is aangesloten bij de christelijke gereformeerde Oenenburgkerk in Nunspeet– ervaart ze weinig belemmeringen vanwege haar doofheid. „Tolken zijn welkom in onze diensten. Soms ondersteunt onze eigen predikant het votum, de wet of de geloofsbelijdenis met gebaren. Ik neem, samen met een andere dove vrouw, maandelijks deel aan een vrouwengesprekskring. Dan gaat er een vaste tolk met ons mee.”

In het verleden was dat wel anders, vertelt Juffer. „Mensen lieten vaak een stoel tussen mij en de ander vrij. Of ze negeerden mij. Een gemeentelid gaf aan dat hij zo’n last had van dat gewapper, waarmee hij de gebaren bedoelde. Zo’n opmerking doet pijn. Nu is onze gemeente helemaal gewend aan dove mensen en voel ik me geaccepteerd.”

In andere gemeenten hoort ze echter nog weleens andere geluiden. „Er zijn kerken waar doven helemaal niet welkom zijn. Of alleen op zaterdag. Of alleen als er een mannelijke tolk meekomt. Ik begrijp dat niet. Ik hoop dat kerken zich meer voor doven openstellen en hen niet uitsluiten.”

Juffer bezoekt elke zondag de ochtenddienst in haar eigen gemeente of een gecombineerde dienst die wordt belegd door de interkerkelijke commissie Gelderland-Midden van het IDP. „Zo kan ik elke zondag naar de kerk.”

De digitale dovendienst vindt ze een mooi initiatief. „De preek kwam heel goed over. Als het maar in overleg met de doven wordt uitgevoerd. Vroeger werd alles over ons beslist en niet met ons. Naar die tijd verlang ik niet terug.”