Met een groot bord met daarop ”Johannes 3:16” in zijn handen staat hij op de Royal Mile, de centrale straat in Edinburgh. De evangelist wacht tot mensen hem aanspreken. „Elke dag krijg ik tientallen keren de vraag wat dit bord betekent. Dan leg ik uit dat het nodig is om bekeerd te worden.”

De evangelist staat recht tegenover de St. Georges’ Tronkerk, een gebouw dat al sinds 1952 niet meer voor erediensten wordt gebruikt. In een woning aan de overzijde van de kerk preekt John Knox in mei 1556. De reformator is dan korte tijd in Edinburgh. Hij acht het veilig genoeg om zijn verblijf in Genève te onderbreken om zich te verantwoorden voor de Schotse bisschoppen.

Vanaf 1560, als Schotland definitief kiest voor het protestantisme, is de stad de vaste uitvalsbasis voor Knox. Hij houdt, zo wordt beweerd, zijn eerste preek in de Magdalen Chapel. Het gebouw, vlak bij de Grassmarket waar vele volgelingen van de Reformatie werden gedood, wordt ook genoemd als de plaats waar in december 1560 de eerste generale synode van de Church of Scotland plaatshad. Toch verschijnt die bewering pas in 1870 in de geschiedenisboeken. Dat de vergadering in Edinburgh plaatshad is wel zeker, en ook dat Knox een van de 42 afgevaardigden was.

Rondleidingen

De kapel is tegenwoordig het hoofdkantoor van de Scottish Reformation Society. Op zondag zijn er ook kerkdiensten. Ds. A. Sinclair Horne, oud-voorzitter van de Scottish Reformation Society, is op doordeweekse dagen in het gebouw om gasten rond te leiden. De bejaarde predikant krijgt dikwijls gasten uit Nederland over de vloer. Het meest geniet hij ervan dat jaarlijks een groep pabostudenten van de Driestar Hogeschool de kapel bezoekt, vertelt hij met glimmende oogjes.

De kapel herbergt het enige glas-in-loodraam in Schotland dat de Reformatie doorstond, wijst ds. Sinclair Horne aan. De figuren in het raam tonen onder meer het wapen van Schotland en regentes Maria de Guise. Een ander opvallend onderdeel van het interieur zijn de houten panelen die twee muren bedekken. Er staan de namen op van donateurs die door de eeuwen heen bijdroegen aan het in stand houden van de kapel.

Het centraal aan de Royal Mile gelegen John Knox House mag dan het centrum vormen van de herinnering aan Knox, er is weinig bewijs dat hij er woonde. Het uit 1470 daterende pand herbergt een expositie over hem, maar was in vroeger eeuwen eigendom van een goudsmid. In 1850 kocht de Church of Scotland het pand, mede omdat het gebouw in de volksmond toentertijd al het John Knox House heette. Mogelijk verbleef Knox er in 1572, tijdens de laatste maanden van zijn leven.

Van Knox is bekend dat hij op zeker drie plaatsen in Edinburgh woonde. Van de gebouwen waar hij verbleef, is niets meer over. Rond 1560 woonde Knox in een huis aan de Warriston Close, een van de steile stegen van de Royal Mile naar het station. In 1566 verhuisde hij naar een woning die gehuurd was door John Adamson, een van zijn ouderlingen. Deze had drie huizen, twee ervan stonden aan de St. Giles Street, aan de noorzijde van de Royal Mile. Het derde stond tegenover Hunters Square. In welke van de drie Knox woonde is niet bekend, wel dat de huizen alle drie verdwenen zijn.

Museum

Edinburgh is vol van herinneringen aan de roerige kerkhistorie van Schotland. Een aanrader is het National Museum of Scotland, dat een complete afdeling heeft ingeruimd voor kerkgeschiedenis. Van de kerstening van Schotland tot het rooms-katholicisme en van Knox tot de diverse afscheidingen in het Schotse protestantisme: alles komt aan bod. Een centrale plaats heeft de ruwhouten preekstoel die voorheen in de St. Gileskathedraal stond en waarop John Knox vele malen preekte.

Een bezoek aan Edinburgh is niet compleet zonder een bezoek aan de Greyfriars Church en de rond het gebouw gelegen begraafplaats. Het Martelarenmonument op de ”kirkyard” herinnert aan het in 1679 onder erbarmelijke omstandigheden gevangenhouden van een groep van 1200 covenanters. Ze maakten deel uit van een veel grotere beweging die onder meer opkwam voor het presbyteriale karakter van de Schotse kerk. De steen van het monument werd in 1771 vernieuwd, de oude versie is nog te vinden in het Museum of Edinburgh. Daar is overigens óók aandacht voor John Knox, hoewel bescheiden: enkele informatiepanelen lichten de betekenis van Knox voor Edinburgh toe.

De Schotse hoofdstad heeft sinds 1896 een standbeeld van Knox. Het staat binnen de poorten van het New College on the Mound, bij de ingang van de Assembly Hall van de Church of Scotland. Pogingen in het verleden van de Scottish Reformation Society om het beeld een prominentere plaats in de stad te geven, haalden niets uit. Of dat jammer is? Knox zal het vast niet betreurd hebben.

www.welcometoscotland.com

Tips

- Over John Knox en Edinburgh zijn voldoende reisgidsen beschikbaar. In het Nederlands verscheen ”Op reis door de Schotse kerkhistorie” (uitg. De Banier, 2013). Een complete Engelstalige gids is ”Travel with John Knox, in the footsteps of Scotland’s great Reformer” (uitg. Day One, 2003, zie dayone.co.uk).

- Het John Knox House, 43-45 High Street, verkoopt boeken, kaarten en reisgidsen met informatie over wat er in Edinburgh en elders te vinden is over de Schotse reformator.

- Ook het kantoor van de Scottish Reformation Society, de Magdalen Chapel, aan de Cowgate in Edinburgh, vormt een plaats waar veel informatie te vinden is over de Schotse kerkhistorie (zie scottishreformationsociety.org).

- De preekstoel van John Knox, afkomstig uit St. Giles Cathedral, is te vinden in het National Museum of Scotland aan de Chambers Street.

- Het Museum of Edinburgh, 142 Canongate –aan de Royal Mile–, besteedt aandacht aan de invloed van John Knox op de Schotse hoofdstad.

- In Holyrood Palace, aan het einde van de Canongate, is de kamer waar koningin Mary I en Knox hun godsdienstgesprekken voerden.

- Het standbeeld van John Knox is te vinden op het binnenplein van het New College on the Mound, bij de Assembly Hall van de Church of Scotland.