Een dertigtal bezwaarde hervormde gemeenten wil een uitspraak van de burgerlijke rechter (een verklaring van recht) dat zij het recht hebben te beslissen niet toe te treden tot de Protestantse Kerk in Nederland, en dit met behoud van naam en bezit. Binnen enkele weken moet de dagvaarding rond zijn.
Dat maakte dr. W. J. op ’t Hof, hervormd predikant in Nederhemert, dinsdag bekend tijdens een persconferentie. Hij verwacht dat het aantal van dertig principieel bezwaarde gemeenten binnen enkele weken zal verdubbelen. De hervormde predikant is initiatiefnemer van de actie, die volgens hem ook de instemming heeft van het Comité tot behoud van de Nederlandse Hervormde Kerk.
Dr. Op ’t Hof benadrukte dat er verschil is tussen „bezwaard” en „principieel bezwaard.” „Veel bezwaarden hebben er alles aan gedaan om de fusie te voorkomen, maar leggen zich na 12 december bij het besluit neer. Principieel bezwaarden kunnen en mogen zich niet schikken bij de PKN en willen voortzetten wat ze altijd geweest zijn: de Nederlandse Hervormde Kerk, die exclusief gereformeerd is.”
Er heeft vorige week dinsdag een gesprek plaatsgehad tussen het hervormd moderamen en vertegenwoordigers van acht hervormde kerkenraden en drie wijkkerkenraden. Deze hadden al in oktober gezegd naar de burgerlijke rechter te stappen als de vereniging van de SoW-kerken zou doorgaan. De gemeenten die bij het overleg waren betrokken, zijn Nederhemert, Gameren, Garderen, Loon op Zand, Montfoort, Schoonrewoerd, Staphorst en Wijk bij Heusden en de wijkkerkenraden van de Ichthuskerk (bw) in Soest en de Morgenster en de Noord in Katwijk aan Zee. Deze gemeenten behoren in ieder geval tot de dertig procederende gemeenten. Dr. Op ’t Hof wilde geen namen noemen van andere gemeenten, omdat het totale aantal nog niet vaststaat. Er zijn in elk geval al zes gemeenten in de Bommelerwaard die gaan procederen, waarbij als nieuwe namen Poederoijen en Aalst werden genoemd.
Tijdens het gesprek van vorige week maakte het hervormde moderamen de bezwaarden duidelijk dat hervormde gemeenten niet onbegrensd autonoom zijn, maar zelfstandige onderdelen van de Nederlandse Hervormde Kerk (NHK). Dat is vastgesteld in het door de synode aanvaarde rapport ”Om de eenheid en heelheid van de kerk”. Dat laatste rapport wordt door dr. Op ’t Hof aangevochten. „Een kerkenraad kan op grond van dit rapport niet besluiten om niet mee te gaan in de PKN.” Volgens ds. R. van Kooten, die samen met dr. Op ’t Hof de pers te woord stond, getuigt dit hervormde rapport van negentiende-eeuws rechtsdenken. „Heel de rechtspraak is nu veranderd. Bij een fusie is recht op afsplitsing altijd mogelijk. De rechter volgt de maatschappelijke trends en denkt tegenwoordig minder institutioneel.”
Dr. Op ’t Hof kan zich niet voorstellen dat in een land met vrijheid van godsdienst kerken gedwongen worden in een andere, nieuwe kerk op te gaan. „Dat is voor ons zeer onwaarschijnlijk”, aldus dr. Op ’t Hof, die niet mee wilde gaan met het „pessimisme” van het hervormde moderamen, dat een gang naar de burgerlijke rechter kansloos acht.
Het moderamen beriep zich in het gesprek van vorige week op een uitspraak van de Hoge Raad, die twee weken geleden de NHK in het gelijk stelde in de zogeheten kerkvoogdijkwestie. Volgens dr. Op ’t Hof is er nu sprake van een heel andere zaak: het gaat nu niet om de goederen, maar om de vraag of plaatselijke gemeenten hervormd kunnen blijven, inclusief de naam. Er is volgens hem in de jurisprudentie van de kerkvoogdijkwestie een heel belangrijk argument te vinden om nu een positief antwoord van de rechter te krijgen. Met een beroep op de jurist mr. dr. J. J. H. Post (die samen met mr. drs. Th. F. Roest de zaken van de procederende gemeenten gaat behartigen) zei hij dat de rechter „in de meeste gevallen positief ingaat op de wens om te blijven die je bent, als je kunt aantonen dat de andere partij is veranderd. Daardoor hebben wij vrijmoedigheid om naar de burgerlijke rechter te gaan.”
Dr. Op ’t Hof zei geen vertrouwen te hebben in de commissie van bijzondere zorg die de hervormde synode heeft ingesteld om bezwaarde gemeenten te bezoeken. Deze is volgens hem eenzijdig samengesteld vanuit het moderamen. „Het synodebestuur is bereid om bij een scheiding van de gemeente na te denken over de verdeling van goederen. Maar toen we bij het moderamen vorige week op dit punt doorvroegen, bleef het zich in een mist hullen. Als 95 procent van een gemeente niet mee wil en 5 procent wel, bleek er toch een aanzienlijk deel voor de 5 procent bestemd te zijn.”
De Nederhemertse predikant lichtte de plannen van de bezwaarde gemeenten toe voor de rijk vertegenwoordigde kerkelijke pers. Een journalist van Trouw vroeg: „De duivel kan in Nederland nu wel met vakantie nu hij ziet dat geloofsgenoten elkaar gaan kelen.” Dr. Op ’t Hof zei de stap naar de burgerlijke rechter echter met „pijn en schroom” te moeten zetten. „Nu de kerkelijke weg uiteindelijk een doodlopende weg is gebleken, zien wij geen andere weg dan net als Paulus ons op de keizer te beroepen. We staan met de rug tegen de muur.”
De bezwaarde gemeenten zullen desnoods tot de Hoge Raad doorprocederen, aldus dr. Op ’t Hof. „Het is voor ons een principiële zaak.” Als de raad in laatste instantie het verzoek van deze gemeenten zou afwijzen, dan is het volgens hem kennelijk Gods bedoeling dat er een eind komt aan de Hervormde Kerk.
