Wanneer diakenen en gemeenteleden een cijfer moeten geven voor diaconaat binnen en buiten de gemeente, scoort het eerste een 7,5 en het tweede een 5,7. Dat laatste verdient nadrukkelijk meer aandacht, vinden de deelnemers aan het onderzoek van het Platform Diaconale Samenwerking (PDS), een denktank van de Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK), Gereformeerde Kerken vrijgemaakt (GKV) en Nederlands Gereformeerde Kerken (NGK).

Het onderzoek ”Help!”, uitgevoerd door het Centrum voor Samenlevingsvraagstukken van de Gereformeerde Hogeschool in Zwolle, wordt vandaag in Veenendaal gepresenteerd. Er namen 505 diakenen en diaconaal werkers en 2701 gemeenteleden en anderen (onder wie predikanten) aan deel. Volgens onderzoeker J. Slendebroek-Meints kwamen er geen duidelijke verschillen naar voren tussen de drie kerken.

Bijna de helft van de ondervraagden geeft aan dat het accent in het diaconaat momenteel ligt op zorg voor leden van de gemeente. Meer dan driekwart vindt het wenselijk dat, in samenwerking met hulporganisaties zoals voedselbanken of het Leger des Heils, de aandacht meer naar buiten wordt gericht, zonder het interne diaconaat te verwaarlozen. Er zijn „nauwelijks” respondenten die vinden dat het externe diaconaat vooral gericht moet zijn op Evangelieverkondiging. „Diaconale daden hebben een waarde op zich en niet alleen als middel voor evangelisatie.”

Ruim de helft van de ondervraagden geeft aan dat diakenen zich meer op coördineren, faciliteren, toerusten en het stimuleren van gemeenteleden moeten richten. Kerkleden hebben „dringend” behoefte aan goede communicatie vanuit de diaconie. Als het om stimuleren gaat, geven diakenen zelf aan dat „het mobiliseren van mensen een moeizaam proces is.”

Gemeenteleden noemen het belangrijk dat een diaconie „laagdrempelig en zichtbaar” is. „Mensen vinden het namelijk moeilijk hulp te vragen aan de diaconie. Misschien moeten gemeenteleden leren hulp te ontvangen (en sneller om hulp vragen).”

Om tot een „bloeiend diaconaat in de toekomst” te komen, wijzen de ondervraagden onder meer op het belang van bewustwording. „Als christenen moeten we meer oog krijgen voor de naasten, moeten we het gewoon vinden om te helpen en daarbij het gebed vooral niet vergeten.” In praktische zin wordt onder andere „meer samenwerking met diaconieën van andere kerkgenootschappen” genoemd.

Sabbatsweek

Onderzoeker Slendebroek merkt op dat respondenten onder de 50 jaar minder vaak dan ouderen aangeven dat ze er tijd voor óver hebben om anderen te helpen, zonder dat ze dit in percentages weergeeft. Ze kan dit gegeven niet verklaren, maar noemt het wel „verontrustend.” Haar conclusie is dat „nog meer gecommuniceerd mag worden wat de zin is van diaconaat, en waarom je er tijd voor over mág hebben.”

Derk Jan Poel van het Diaconaal Steunpunt (GKV en NGK) noemt het in een reactie belangrijk „te werken aan het besef dat diaconaat behoort tot het wezen van het christen-zijn. Het is geen vrijblijvende optie: als we tijd en energie over hebben, kunnen we nog iets doen voor mensen die het nodig hebben.”

Hij noemt als voorbeeld de gereformeerd vrijgemaakte kerk in Arnhem die elke maand een ”sabbatsweek” heeft, waarin er naast de erediensten geen vergaderingen, catechisaties en andere kerkelijke activiteiten plaatsvinden. Daardoor komt er bij kerkleden tijd beschikbaar om zich in te zetten voor anderen. „Ik heb het idee dat het aanslaat. Het draagt in ieder geval bij aan de nodige bewustwording.”

Marnix Niemeijer, voorzitter van de Centrale Diaconale Commissie in de NGK, noemt het van belang in de catechese „diaconaat integraal op te nemen.” Hij noemt als voorbeeld een jaarlijks terugkerende ”Handen uit de mouwen-maand”, waarbij jongeren een diaconale activiteit kunnen 
kiezen die bij hen past.

Poel wijst ook op het belang van het collectenbeleid. Hij vindt het een verkeerd signaal als collecten in de eredienst voornamelijk bestemd zijn voor de kerk, rente en aflossing en het orgelfonds. „Daarmee zeg je onbewust: Zo belangrijk is diaconaat niet.”

Schepping

Onderzoeker Slendebroek vindt het opvallend dat er „nauwelijks aandacht is voor zorg voor de schepping, ook al wordt dit wel als onderdeel van het diaconaat aangemerkt.” Ze noemt „een bewustwordingsproces van wat onder ”goede zorg voor Gods schepping” valt van belang.”

Ds. M. Visser uit Nunspeet, voorzitter van het diaconaal deputaatschap in de CGK, noemt de uitkomsten van het onderzoek herkenbaar. Hij onderstreept het belang van meer aandacht voor zorg voor de schepping. „Bijbels gezien kun je de aandacht voor God, onze naaste en de schep-
ping niet los zien van elkaar. 
We moeten onze roeping in dat 
opzicht weer ontdekken.”

De uitkomsten van het onderzoek sluiten volgens ds. Visser aan bij de lijn die het deputaatschap recent heeft ingezet, bijvoorbeeld als het gaat om toenemende aandacht voor de diaken als toeruster. Ook de suggestie uit het rapport om het bevestigingsformulier op dit punt te herzien, staat bij deputaten op de agenda. „We hebben van de synode de opdracht het formulier opnieuw te bekijken.”

Dat de deelnemers aan het onderzoek diaconale zorg niet nadrukkelijk verbinden met het uitdragen van de Bijbelse boodschap, noemt ds. Visser „terecht.” „Als je iemand helpt, moet je dat onvoorwaardelijk doen en niet als opstapje om het Evangelie te verkondigen, al is het mooi als mensen vragen waarom je iets doet. Je kunt woorden en daden nooit helemaal scheiden. Maar bij diaconaat preek je vooral met je daden.”