Volgens de SGP is er bij andere partijen sprake van een „schrikreactie” om het feit dat de SGP bij de gemeenteraadsverkiezingen van vorige week de grootste partij werd. CDA en ChristenUnie wijzen echter de verhoudingen tussen partijen en met name de opstelling van de VVD als oorzaken aan.

De SGP spreekt van achter­kamertjespolitiek. Donderdag hadden alle partijen besproken om gisteravond hun wensen op tafel te leggen, zegt wethouder B. van de Weerd (SGP), die als lijsttrekker van de grootste partij de gesprekken leidde. „Twee uur voor aanvang kreeg ik officieel te horen dat CDA, ChristenUnie, D66, PvdA en Gemeentebelangen tussentijds waren doorgegaan met de besprekingen en een convenant hadden gesloten om gezamenlijk een college te vormen.” Dat betekent dat twee van de huidige coalitiepartijen, SGP en VVD, buiten de boot vallen.

Van de Weerd heeft de vergadering gisteravond na korte tijd gesloten, omdat deze weinig zin zou hebben. „Wettelijk mag dit allemaal, maar moreel vind ik het niet netjes dat de partijen zich niet aan de afspraken hebben gehouden”, verklaarde hij vanmorgen.

CU-fractievoorzitter J. van Heuveln nam het voorzitterschap van de nieuwe vergadering over. Van de Weerd verklaarde dat hij de gang van zaken in hoge mate betreurt. „Voor de politiek in Ede is dit een precedent; dit is nooit eerder gebeurd.” De strekking van deze kritiek werd gesteund door de VVD en Burgerbelangen.

CDA-lijsttrekker J. Boot stelt dat VVD, SGP en Gemeentebelangen er te gemakkelijk van uitgingen dat het huidige college zou worden voortgezet. „Daarmee werden we woensdag na het bekend worden van de uitslag direct geconfronteerd. Het CDA mocht alleen even tekenen bij het kruisje. Men wilde zelfs al uitmaken wie onze wethouder zou worden, en heeft die persoon ook benaderd.”

Volgens Boot heeft de gang van zaken van de afgelopen jaren een rol gespeeld. „Deze partijen vormden een blok, en daardoor hebben CDA en PvdA hun eigenheid onvoldoende kunnen tonen. Vooral de VVD speelde dat spel, en de SGP heeft daar onvoldoende afstand van genomen. Met de SGP’ers hadden we geen probleem: fijne mensen, en hun wethouder is een aardige vent, een goede wethouder. Maar ze hebben de VVD niet losgelaten en nu zijn ze meegezonken.”

Ook CU-lijsttrekker L. Meijer wijst de opstelling van de VVD als oorzaak aan. „De wethouder van die partij heeft –heel knap– de afgelopen jaren een groot stempel op het beleid gedrukt. Nu verloor de VVD twee zetels, maar probeerde wel de regie te houden. Dat is niet slim. Ik denk dat vooral die partij nog eens naar haar eigen rol moet kijken. Wij hoorden al tijdens de uitslagenavond van het CDA dat ze een eisenpakket onder hun neus had gekregen en dat andere partijen zelfs wilden regelen wie hun wethouder zou moeten worden.

Bovendien leek het al beklonken te zijn dat de CU opnieuw buiten het college zou vallen. Toen zijn wij met het CDA gaan praten en daarna met anderen. Een coalitie alleen baseren op een tegenreactie werkt echter niet. Maar de volgende dagen groeide het vertrouwen dat we er samen kunnen uitkomen, al zijn er nog heel wat uiteenlopende meningen waarover nog stevig onderhandeld moet worden.

Zaterdag is ook de SGP met ons komen praten over verschillende coalitiemogelijkheden. Voor de CU was het zeker niet de insteek de SGP erbuiten te houden. Andere partijen blokkeren echter óf de combinatie van SGP en CU in het college óf ze willen SGP en VVD er niet samen in hebben.”

„VVD en Gemeentebelangen waren er woensdag inderdaad stellig in dat ze met het college verder wilden”, beaamt SGP’er Van de Weerd. „Zelf heb ik dat echter slechts een van de opties genoemd en verder alle mogelijkheden opengehouden.

Ik heb CDA-leider Boot even apart genomen en hem gewaarschuwd dat meerdere partijen betwijfelen of de CDA-wethouderskandidaat als een goed teamlid kan functioneren. Dat was niet meer dan een collegiaal gesprek, en nu wordt me voor de voeten geworpen dat ik me met hun kandidaatstelling bemoei.”

Volgens Van de Weerd is de belangrijkste oorzaak van de nieuwe ontwikkelingen dat het CDA geschrokken is van de daling in zetelaantal en van het feit dat het niet meer de grootste partij is. „Dit is een noodsprong om toch binnen een college een sterke positie te kunnen innemen. Tijdens de verkiezingscampagne presenteerde het CDA zich als heel rechts, en nu maakte het een duik over links.” Ook de afgelopen jaren was volgens de SGP-leider merkbaar dat het CDA moeite had met zijn veranderende rol. „Vroeger had die partij altijd twee wethouders en toen gebeurde in Ede wat het CDA wilde. Die positie heeft het niet meer en de afgelopen vier jaar heeft de VVD soms flink zout in die wond gestrooid. Wij hebben ons daar onafhankelijk in opgesteld en per onderwerp bekeken wie we steunden. Tussen de wethouders waren de verhoudingen heel goed, maar tussen de raadsfracties van CDA en VVD zat vaak wrijving.”

De VVD-lijsttrekker, wethouder E. van Milligen, was vanmorgen niet voor commentaar bereikbaar.

De SGP maakt zich zorgen over de gevolgen van de collegevorming. Van de Weerd noemt de koopzondag en het poppodium. „Een aantal van deze partijen wil dat Ede als 100.000-plus-gemeente meegaat in de vaart der volkeren. Ik ben benieuwd hoe CDA en CU zich gaan opstellen.” CDA’er Boot zegt dat daarover nog geen afspraken zijn gemaakt. „Ik denk dat in het convenant echt niet komt te staan dat de koopzondagen worden vrijgegegeven, want iedereen weet wel dat dat niet zo bij Ede past. Bij cultureel centrum Cultura kan ik me nog meer voorstellen dat er op zondag activiteiten zullen komen.”

Leiding

Tot 2010 werd de SGP –die steeds de tweede of derde partij in grootte was– steevast buiten het college gehouden omdat VVD en PvdA niet met de partij wilden samenwerken. In 2010 zeiden CDA en PvdA dat een coalitie met de SGP niet hun eerste voorkeur had. Die kwam er echter wel en bleek goed te functioneren.

Na de uitslag van woensdag werd Ede in de plaatselijke pers de grootste SGP-gemeente van Nederland genoemd. „Niemand binnen de SGP had dit verwacht. De overwinning heeft meerdere oorzaken. De achterban is als één man achter de partij gaan staan. Ook het optreden van wethouder Van de Weerd wordt beloond, en met de deelname van de SGP aan het college is Ede nog steeds een stad die wil bruisen.”

Voor de SGP staan de nieuwe ontwikkelingen haaks op de vreugde die er woensdag was. „We waren er verwonderd over wat de Heere daarin gaf”, zegt Van de Weerd. „Als je als partij dan zo’n tik voor je neus krijgt, kun je alleen maar zeggen: Ik kan dit niet duiden, maar de Heere leidt alle dingen. Er gebeurt niets bij geval.”

De SGP-jongeren in Ede stuurden vanmorgen een open brief aan alle lijsttrekkers in Ede. „Laten de Edese politici zich inzetten voor geloofwaardigheid, trouw, vriendschap en gerechtigheid! Laat er pas verder gegaan worden met onderhandelen en politiek voeren als men elkaar weer recht in de ogen kan kijken”, schreef Jan van ’t Land.