Voor in de Oude Kerk van Delft stonden een paar kransen en een mooie foto van de prins. Op de voorste rij zaten prinses Mabel en haar dochtertjes Luana en Zaria, zo laten beelden van de besloten bijeenkomst zien. Mabel droeg opnieuw de zwarte jurk –wel ingekort– met de grote witte strik, die ze ook bij de inhuldiging van koning Willem-Alexander op 30 april droeg. Zaria had haar arm in het gips vanwege een val twee weken geleden.

Prins Constantijn leidde de bijeenkomst. Hij introduceerde sprekers en musici, maar haalde ook regelmatig herinneringen aan zijn broer op. Zo sprak hij over de hechte band tussen Friso en zijn vader prins Claus: „Hij bewonderde Friso.” De twee hadden veel gemeen, volgens Constantijn. „Het is spijtig dat hij niet heeft gezien dat Friso in zijn voetstappen ging als erevoorzitter van het Prins Claus Fonds.”

In zijn jeugd leek Friso helemaal geen interesse te hebben voor thema’s als cultuur en ontwikkeling, zei prins Constantijn. „Maar hij groeide erin.” Friso zette zich bijvoorbeeld met alle energie in voor het realiseren van een idee van zijn vader: een opera voor de Sahel. In de Oude Kerk zongen twee Afrikaanse operazangers zaterdag fragmenten uit die opera.

Koning Willem-Alexander sprak vooral over de pijn van het verdriet. „De eerste herfststorm is uitgeraasd, de bossen rond Lage Vuursche waar wij Friso in augustus naar zijn laatste rustplaats brachten, liggen er weer vredig bij. Zo ook is bij mij de eerste storm van woede en onmacht langzaam aan het overtrekken. De scherpste randjes van de rouw zijn aan het afstompen. De wond begint de eerste tekenen van genezing te tonen, al kan ik in de verste verte niet overzien hoe het litteken met mij zal vergroeien”, zei de koning.

De stilte na de storm noemde hij een goed moment om „te herdenken wie Friso was en te vieren wie Friso is. Friso als broer, als familieman.”

De koning blikte terug op de laatste dagen van Friso voor het ongeval in de sneeuw bij het Oostenrijkse Lech. „Het ziet ernaar uit dat het morgen een mooie dag zal zijn, zei hij, kijkend naar de heldere sterrenhemel boven de alpen, op de avond van 16 februari. Hij nam afscheid van een paar kennissen waarmee hij een drankje had gedronken. Ze waren onder de indruk van het evenwicht dat hij scheen te hebben bereikt in zijn leven. De balans tussen het gezin waar hij helemaal gek op was, zijn baan en alles wat hij professioneel en op maatschappelijk gebied al op jonge leeftijd had bereikt. Dat die prachtige tijd met zo’n dreun voor ons allen zou eindigen was onvoorstelbaar en is dat soms nog steeds”, zei koning Willem-Alexander.

Twee religieuze leiders die het woord kregen in de dienst waren de Amerikaanse episcopale voorganger ds. George Regas en de Zuid-Afrikaanse bisschop Tutu, die een gebed uitsprak. Regas diende tot 1995 de All Saints Episcopal Church in Pasadena, Californië. Regas zette zich in voor hiv- en aidsslachtoffers en streed tegen de wapenwedloop.

De dichter-theoloog Huub Oosterhuis sprak over de drijfveer van Friso als wereldverbeteraar. „Deze wereld beter achterlaten dan je hem ontvangen hebt, die woorden heeft Friso van zijn vader geleerd. Ze werden zijn grote levensproject en hij zou ze doorgeven aan zijn kinderen. Luana, Zaria, jullie vader en moeder hadden zich tot taak gesteld je te leren kijken naar deze wereld met open ogen voor de noden van anderen. Mabel zal dit blijven doen. Dat heeft ze Friso beloofd. Met z’n drieën zijn jullie een sterk team. Je gaat de wereld verlichten met je liefde.”

Econoom en vriend prof. Victor Halberstadt wees op het belang dat Friso hechtte aan onderwijs. „Friso geloofde in het belang van onderwijs en studeerde hard om onafhankelijk te kunnen zijn.”

Friso geloofde sterk in de „meritocratie”, aldus Halberstadt, voormalig kroonlid van de Sociaal-Economische Raad. De meritocratie is een maatschappijmodel waarbij mensen hun positie moeten verwerven door verdiensten (merites) en niet op basis van bezit, geslacht of afkomst. „Gezien zijn afkomst is dat apart en toch ook niet. Friso was pretentieloos en toegewijd en wist dat hij bevoorrecht was door de familie waarin hij geboren was. Zijn ouders kunnen trots zijn op de manier waarop zij Friso opvoedden.”

Gasten

In de Oude Kerk van Delft waren zaterdag vooral mensen aanwezig die een persoonlijke band hadden met prins Friso en/of prinses Mabel.

Allereerst de koninklijke familie. Prinses Beatrix, koning Willem-Alexander en koningin Máxima omringden Mabel en haar kinderen. Prinses Irene was er met haar kinderen. Prinses Margriet en haar man en kinderen ook, met uitzondering van de zieke prins Bernhard en zijn vrouw. Prinses Christina was er met twee van haar kinderen.

Van buitenlands koninklijke families was onder anderen kroonprins Haakon van Noorwegen aanwezig. Zijn vader koning Harald was peetvader van Friso. De Noorse koning was in augustus wel op de begrafenis van Friso. Ook Haakons zus en haar man waren er. Verder waren er in Delft vertegenwoordigers van de vorstenhuizen van Jordanië en Bahrein.

Onder de genodigden waren voormalige wereldleiders die samenwerkten in The Elders, zoals VN-secretaris-generaal Kofi Annan en de Zuid-Afrikaanse bisschop Tutu.

Onder de genodigden bevonden zich ook premier Rutte en ds. Carel ter Linden, die op de dag van de begrafenis van Friso sprak in de kerk van Lage Vuursche.

Vanuit Oostenrijk was Florian Moosbrugger naar Delft gekomen. Hij maakte op 17 februari 2012 met prins Friso de skitocht. Moosbrugger wist aan de lawine te ontsnappen, in tegenstelling tot zijn vriend Friso.

Muziek

Tijdens de herdenkingsdienst klonk muziek van allerlei klankkleur. Zo zongen de 800 gasten onder meer ”Ik sta voor u in leegte en gemis” van theoloog-dichter Huub Oosterhuis en –aan het einde van de dienst– het bekende ”A Toi la gloire” (U zij de glorie). Dat lied klinkt bijna altijd aan het einde van diensten rond gebeurtenissen met betrekking tot de Oranjes.

Organist Bas de Vrome begeleidde de samenzang op het Bätz-Witteorgel van de Oude Kerk. De Vrome is organist van de hervormde gemeente in Delft en alszodanig hoofdorganist van de Oude en de Nieuwe Kerk.

Het Residentie Kamerkoor onder leiding van Jos Vermunt zong een tekst van Joost van den Vondel over de liefde: ”Rei van edelingen”. Leden van het Koninklijk Concertgebouworkest speelden een hobokwartet van Mozart (KV 370). Ook klonk er pianomuziek van George Gershwin.

Heel anders waren de muziek van de singer-songwriter Maaike Ouboter (”Dat ik je mis”), de liederen uit de Afrikaanse Sahelopera en het lied ”Spirit” van zangeres Trijntje Oosterhuis.

www.koninklijkhuis.nl voor de gehele liturgie van de herdenkingsdienst.