Ga op een willekeurige dinsdagmiddag naar de Kamer en neem plaats op de publieke tribune. Het moet dan wel gek gaan of je ziet Omtzigt niet één of meerdere malen optreden. Het CDA-Kamerlid heeft altijd iets te vragen, altijd iets voor te stellen, altijd iets te agenderen. Als hij het woord níét voert, is hij ziek. Of in Brussel, vanwege zijn pensioenrapporteurschap voor de Europese Commissie.

Met zijn continue ageren tegen het kabinet, waarmee hij regelmatig zelfs SP en PVV in de schaduw stelt, is Omtzigt de verpersoonlijking van het nieuwe, fel oppositionele CDA. Zijn gepeperde uit­spraken, al dan niet verspreid via zijn favoriete medium Twitter, leveren hem op radio en tv veel aandacht op.

NRC Handelsblad typeerde hem onlangs als „de pitbull van het CDA”, de Volkskrant als een echte „oppositiehengst.” En toen Vrij Nederland kort voor het zomerreces een overzicht maakte van „rijzende sterren” aan het Binnenhof, zette het niet de GroenLinkser Jesse Klaver, noch de VVD’er Mark Verheijen, maar Pieter Omtzigt op nummer 1.

Best bijzonder voor iemand die voorheen eigenlijk niet eens opviel, of het moest zijn door zijn noeste arbeid. De Kamerverkiezingen van 2012 vormden echter om meerdere redenen een markeringspunt in de carrière van de Tukker, denkt oud-collega Eddy Bilder, zelf Kamerlid van 2007 tot 2010. Het CDA-partijbestuur probeerde Omtzigt dat jaar opzichtig te lozen, maar via een persoonlijke campagne knokte hij zich terug op de kandidatenlijst.

Dat moet bevrijdend hebben gewerkt, want sindsdien is hij duidelijk zelfbewuster geworden in zijn optreden, meent Bilder. „Het feit dat hij op eigen kracht in de Kamer is teruggekomen, heeft zijn positie in de fractie onmiskenbaar versterkt.”

Zéker nu het CDA niet langer gebonden is aan regeerakkoorden en dus frank en vrij oppositie kan voeren, lijkt Omtzigt in zijn element. Bilder, die nu burgemeester is van Zwartewaterland: „Het oppositie voeren ligt Pieter beter dan opereren in een coalitie. Hij is een terriër die zich in zaken vastbijt en een kritische geest heeft. De eerste jaren van zijn Kamerlidmaatschap viel hij op het Binnenhof en in het land nauwelijks op. Maar door de oppositierol die het CDA sinds 2012 heeft én door de bijzondere manier van zijn herverkiezing staat hij nu volop in de schijnwerpers.”

Maar zijn optreden stuit ook op weerstand, zowel binnen als buiten zijn partij. „Qua communicatie is dit een zeer moeilijke man. Omtzigt is zo solistisch, onstuimig en eigenwijs dat er nauwelijks mee valt samen te werken”, zegt een oud-CDA-Kamer­lid. „Hij jaagt mensen tegen zich in het harnas. Binnen de eigen fractie worden de plooien vaak wel weer glad gestreken, maar als je samen optrekt met coalitie­partijen, zoals het CDA van 2002 tot 2010 deed, kunnen karakters als die van hem veel onheil stichten.”

„Pieter is intelligent, maar zijn doen en laten verraden onmiskenbaar de autist”, vult een volksvertegenwoordiger van een andere politieke kleur aan.

Dossiervreter

Zijn anderhalf jaar jongere broer, Dirk-Jan, herkent zich niet in de kritiek op Omtzigts solisme. „Pieter is superinhoudelijk. Dat kun je een nadeel noemen, maar ik vind het juist een kwaliteit van hem. Hij is een dossiervreter, die op zijn terreinen van de hoed en de rand weet. Het verbaast me niets dat hij de politiek ingegaan is. Als student bestookte hij Kamerleden soms al met zijn plannen en ideeën. Hij stapte heel gemakkelijk op parlementariërs af.”

Volgens Dirk-Jan Omtzigt, die net als zijn broer in het buitenland studeerde en die tot voor kort adviseur was van de regering van Zuid-Sudan, is het Enschedese CDA-Kamer­lid bepaald geen populist die zich richt op thema’s waarmee gemakkelijk en snel te scoren valt. „Eerder omgekeerd: hij heeft zaken opgepikt die op dat moment niet interessant leken of scoorden, maar later van groot belang bleken. Met het thema pensioenen bijvoorbeeld is hij al meer dan tien jaar bezig. Inmiddels ziet bijna iedereen in dat Pieter groot gelijk heeft gehad met zijn verzet tegen Europese bemoeienis met onze pensioengelden.”

Behalve dossiervreter is de econometrist Omtzigt ook cijferfetisjist, verzot op procedures en details. Niet iedereen kan dat waarderen. „Hij stort zich met grote gretigheid op pietluttigheden, maar verliest daarbij de grote lijnen nogal eens uit het oog”, zegt het al eerder genoemde oud-CDA-Kamerlid. „Het ontbreekt hem duidelijk aan humor en relativeringsvermogen. Deze man bemoeit zich overal mee, ook met terreinen waarop hij helemaal geen woordvoerder is.”

Maar wat zijn details? Zijn de exorbitante salarissen van EU-ambtenaren dan peanuts? Is de zaak-Jansen Steur, de neuroloog die vele foute diagnoses stelde en het leven van patiënten ruïneerde, een bijzaak? Is opkomen voor het oeroude christelijke klooster Mor Gabriel in Turkije een kleinigheid? Is het onvermoeibaar aankaarten van de zaak-Demmink, een topambtenaar van Justitie die in Turkije kinderen misbruikt zou hebben, een detail? ’t Is maar hoe je het bekijkt. Zijn broer: „Hij kan nu eenmaal slecht tegen onrecht. Mede daarom bijt hij zich in dit soort zaken vast. Dat kun je detaillistisch noemen, maar het duidt in elk geval op een groot doorzettings­vermogen. Het heeft ook alles te maken met het normen-en-waardenpatroon dat hij van huis uit heeft meegekregen.”

Teruggevochten

Dat de rooms-katholieke Omtzigt (hij gaat zeer regelmatig naar de kerk en zijn kinderen zitten op een rooms-katholieke school) een doorzetter is, blijkt uit de wijze waarop hij zich terugvocht in de CDA-fractie. Waarom de selectiecommissie van zijn partij het zittende Kamerlid vorig jaar niet meer op de kandidatenlijst plaatste, valt niet gemakkelijk te achterhalen. Dat hij op zijn zachtst gezegd geen teamspeler is, volgens sommigen zelfs een „ongeleid projectiel”, speelde bij de poging hem te lozen ongetwijfeld een rol.

Hoe dit ook zij, Omtzigt nam revanche. Om te beginnen doordat hij, memoreert zijn broer, zo’n zeventig CDA-afdelingen („Dat aantal is ongekend”) zo ver kreeg dat zij een brief schreven naar het partij­bestuur om de belasting- en pensioenendeskundige toch weer op de lijst te zetten. Vervolgens door, toen hij eenmaal de onverkiesbare 39e plaats had gekregen, met voorkeurstemmen zijn blauwe zetel terug te veroveren.

Dirk-Jan Omtzigt: „Ik vind dat een grote prestatie van hem. Hij heeft een heel goede campagne opgezet. In de Kamer kwam hij steeds op voor Twentse belangen en dat kon hij de kiezers ook laten zien. Zo blijft gevangenis De Karelskamp in Almelo, die aanvankelijk zou moeten sluiten, toch open. De zaak-Jansen Steur is een kwestie die met name in Twente speelt. En hij maakte het de pedofielenvereniging Martijn, gevestigd in Hengelo, moeilijk. Met als eindresultaat dat er dorpen in Twente waren waar Pieter meer stemmen kreeg dan Mark Rutte.”

Tijdens de laatste verkiezingscampagne, in de zomer van 2012, was het CDA-Kamerlid op Facebook, YouTube en Twitter nóg actiever dan anders. Op braderieën en markten, ja overal in Twente hingen posters: ”Pieter Omtzigt, de waakhond van uw pensioen”.

Het resultaat mocht er zijn: 36.750 voorkeurstemmen. Geen historisch record, maar van de personen die de achterliggende halve eeuw zuiver door voorkeurstemmen in de Kamer kwamen, behaalden alleen Theo Joekes (VVD, 250.000 stemmen in 1986) en Karel van Rijckevorsel (KVP, 91.000 stemmen in 1959) méér voorkeurstemmen dan hij.

Zenden

Bilder had en heeft zonder meer waardering voor het politieke optreden van zijn vroegere collega. Ook al was Omtzigt in de richting van de gereformeerdebonder Bilder soms wat plagerig. „In fractie­vergaderingen kon hij een opmerking plaatsen, als: „Kan dat eigenlijk Eddy’s goedkeuring wel wegdragen?” maar dat is een vorm van humor die ik wel kan waarderen”, aldus het oud-Kamerlid. „Bovendien gaf ik daar, als typische representant van de orthodoxe protestanten, misschien ook wel aanleiding toe.”

Je hebt mensen die aardig doen en mensen die aardig zijn, resumeert Bilder. „Pieter behoort duidelijk tot de laatste categorie. Al is het wel zo dat zijn neiging tot zenden groter is dan zijn neiging tot ontvangen.”

Een buitenbeentje zou de huidige burgervader hem niet willen noemen. „Ach, alle Kamerleden zijn buitenbeentjes. Want er moet wel bijna een steekje los zijn als je voor zo’n loopbaan kiest.” Omtzigt is volgens hem „een kiene vent en een zelfstandige denker die destijds door Balkenende is ontdekt.”

Zowel Bilder als Dirk-Jan Omtzigt benadrukt dat het CDA-Kamerlid er goed in slaagt om typisch christendemocratische thema’s, zoals het gezin, op de politieke agenda te krijgen. Bilder: „Zie verder zijn opkomen voor godsdienstvrijheid; wat overigens ook wel verband zal houden met zijn huwelijk, vier jaar geleden, met een Syrisch-orthodoxe vrouw, afkomstig uit Turkije.” Zijn jongere broer ziet dat verband minder. „Zeker, godsdienstvrijheid in Turkije heeft zijn belangstelling. Maar hij is ook naar Pakistan geweest om te kijken hoe het daar met de vrijheden is gesteld.”

Modder

Heeft een Kamerlid dat zo vaak in de picture is en zo veel inhoudelijke, financieel-economische kennis heeft, nog méér groeimogelijkheden? Een oud-CDA-Kamerlid weet zeker van niet. „Een leider of zo zal hij nooit worden. Daarvoor is hij te veel een einzelgänger. En wat ook echt een minpunt is: hij is bijna regelrecht vanaf de universiteit de politiek ingegaan. Deze jongen heeft nooit met zijn benen in de modder gestaan.”

Hoewel zijn jongere broer vaststelt dat „Pieter steeds beter wordt”, is ook hij op dit punt voorzichtig. „Ik denk dat hij carrière maken niet belangrijk vindt. Hij is de politiek ingegaan om dingen voor elkaar te krijgen. Niet om staatssecretaris of burgemeester te worden.”

Volgens Bilder kan juist Omtzigts huidige gedrag, waarmee hij zich in de kijker wist te spelen, hem opbreken. „Politiek gezien gaat hij nogal eens de confrontatie aan. Neem bijvoorbeeld het debat in mei, met staatssecretaris Weekers. Daar ging hij met gestrekt been in. Een dergelijke opstelling vergroot in het algemeen gesproken je kansen op promotie niet. Je kunt mensen die je tegen de haren hebt ingestreken, heel gemakkelijk later weer tegenkomen op het moment dat je in je carrière stappen voorwaarts wilt zetten.”

Levensloop

Pieter Herman Omtzigt werd in 1974 in Den Haag geboren in een rooms-katholiek gezin. Zijn vader was bisschoppelijk gedelegeerde onderwijs. Omtzigt, die behalve een jongere broer ook een tweelingbroer heeft, groeide op in Borne, volgde het rooms-katholiek gymnasium De Grundel in Hengelo, studeerde economie en statistiek in Engeland en Italië, en promoveerde in 2003 aan het Europees Universitair Instituut in Florence in de econometrie.

De christendemocratische volksvertegenwoordiger woont in Enschede en is sinds 2009 gehuwd met Ayfer Koç, ondernemer en CDA-raadslid in die plaats. Het gezin telt vier kinderen (in de leeftijd van 1 tot 13); de oudste twee zijn uit een eerdere relatie van Koç.

Omtzigt is CDA-Kamerlid sinds juni 2003. Zijn aandachtsvelden zijn onder meer belastingen, Europa en godsdienstvrijheid. Vanaf 2012 is hij namens de Tweede Kamer rapporteur voor voorstellen van de Europese Commissie op het gebied van pensioenen.