Toch lijkt het wel of bij de jongste kabinetsformatie dit simpele gegeven uit beeld is geraakt. De koningin hadden ze er buiten gelaten, dus die kon hen er ook niet op wijzen. In haar opdracht aan de informateur gebruikte zij vaak de formulering dat het nieuwe kabinet moest kunnen rekenen op een vruchtbare samenwerking met de Staten-Generaal. Dus zowel de Eerste als de Tweede Kamer.

De huidige coalitie van VVD en PvdA heeft in de Tweede Kamer een achterban van 79 man. In de Senaat komen beide partijen echter niet verder dan 30 zetels. Dat zijn er 8 te weinig. Daar is dus ook Rutte II een minderheidskabinet.

Nu heeft de premier enige ervaring in die rol. Ook zijn vorige kabinet ontbeerde een meerderheid in de Senaat. Maar toen was 
de SGP met haar ene zetel voldoende om 
de balans te laten doorslaan. Met die partij was het goed zakendoen, al vereiste dat 
van de kant van Rutte concessies die voor zijn achterban soms moeilijk te verteren waren.

Bij de start van Rutte I kon men nog hopen dat de Statenverkiezingen die enkele maanden later gehouden zouden worden, een Senaatsmeerderheid zouden opleveren. Ditmaal wist men van tevoren dat men in ieder geval tweeënhalf jaar lang (tot voorjaar 2015) geen meerderheid heeft in de Senaat.

Hoe kon men zo dom wezen? Was het de euforie van de verkiezingsoverwinning? Dacht men dat wanneer liberalen en socialisten het samen eens konden worden over het regeringsprogram, ‘tussenliggende’ 
partijen zoals CDA en D66 in de Eerste Kamer daarin wel zouden meegaan? Tijdens de kabinetsformatie heeft de SGP nog bepleit om in ieder geval het CDA erbij te betrekken. Met die partij had het nieuwe kabinet een meerderheid in de Senaat gehad. Men vond dat toen niet nodig.

Inmiddels worden er allerlei beschouwingen gegeven over de rol die senatoren past. Volgens sommigen zouden zij zich vooral moeten richten op de kwaliteit van de wetgeving, op de rechtsstatelijkheid daarvan en op het maatschappelijk draagvlak. Daar is best wat van waar.

Maar Eerste Kamerleden zijn ook politici. Zij worden door en vanuit de partijen gekozen. Senatoren stemmen veelal hetzelfde als hun partijgenoten in de Tweede Kamer. Hun stemgedrag heeft in het verleden wel geleid tot een kabinetscrisis. Al respecteren zij het politieke primaat van de Tweede Kamer, toch kun je niet van hen verwachten dat zij voor dingen stemmen waar ze het volstrekt niet mee eens zijn.

Nu is wel aangevoerd dat de huidige Tweede Kamer later gekozen is dan de Eerste en daarom beter de wil van de kiezers vertegenwoordigt. Dat argument geldt echter vanaf juni 2015 in omgekeerde richting. Dan treedt er immers een nieuwe Senaat aan.

Maar los daarvan is de kiezersgunst tegenwoordig zo grillig dat de samenstelling van de Tweede Kamer niet zo veel zegt over de actuele kiezersvoorkeur. Wanneer er nu verkiezingen zouden worden gehouden, kwamen VVD en PvdA vast niet aan een meerderheid. En wanneer de Tweede Kamerverkiezingen zes weken eerder waren gehouden, was er (zeker voor de PvdA) een heel ander resultaat uit de bus gekomen.

Er zal voor Rutte II niets anders opzitten dan voortdurend steun te zoeken buiten de beide coalitiepartijen. Daar zijn ze nu al druk mee bezig. Gezien alle moeilijke punten die er aan de orde zijn, is dat geen eenvoudige opgave. De vorige keer was de steun van de SGP voldoende, nu heeft men (als het CDA nee zegt) met meer partijen te maken. Dat bleek al bij het verrassende akkoord over de woningmarkt.

Maar dat had men van tevoren kunnen weten. Een simpele rekensom was daarvoor voldoende geweest.

De auteur is oud-hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad. Reageren? gedachtegoed@refdag.nl