Lamb, bekend mediaonderzoeker en eigenaar van Bureau Trendwatcher.com, was hoofdspreker op het congres Kerk 2012. Dat was georganiseerd door de Protestantse Kerk in Nederland, de protestantse gemeente Utrecht en de ict-organisaties Isimedia en Nowonline. Met 150 aanwezigen, zelfs uit Vlaanderen, was het volgeboekt. Het online bereik was echter nog groter. Iemand twitterde vanuit Dar es Salaam, in Tanzania, over de bijeenkomst. De congresdag werd gehouden in de Pniëlkerk in Utrecht-West en het dichtbij gelegen Landelijk Dienstencentrum van de Protestantse Kerk in Nederland.

Het was een congres waar de teneur het delen was van gebruiksmogelijkheden van sociale media voor kerken. Maar er waren niet alleen sociale mediagoeroes afgekomen op de bijeenkomst. Als er wordt gevraagd hoeveel mensen een twitterkerkdienst hebben georganiseerd of meegemaakt, steekt een handjevol mensen de hand op. Twitterjargon als DM en RT is voor veel deelnemers onbekend terrein. Hoewel het enthousiasme enerzijds groot is, is deelname van kerken aan Facebook en Twitter niet voor iedereen vanzelfsprekend.

Houvast

Lamb geeft veel gewicht aan de visie van predikanten en kerkelijk werkers in hun omgang met sociale media in de kerk. „Mensen zijn gewend te luisteren in de kerk. Als je aangeeft dat je kerk die kant op gaat, zullen mensen meegaan. Ook als je een richting op gaat waar vragen bij te stellen zijn. Ze willen namelijk houvast.”

De trendwatcher roept de aanwezigen op om te bezinnen wat de volgende stap op het gebied van moderne media zal zijn. Hij voorziet in de nabije toekomst „ont-systematisering”, meedoen zonder verplichtingen, en het gebruik van soms oude middelen in een nieuw jasje. Ook de kerk zal daar mee te maken gaan krijgen. Hij adviseert de aanwezigen het statement waar te maken: „Ik zeg wat ik hoop en ik doe wat ik kan.”

Bijbelse waarden

Sociale media zijn nieuw en dat vereist een flexibele aanpak, zeggen workshopleiders en forumleden eensgezind tijdens in het middaggedeelte van het congres. Geen vele A4’tjes met plannen, geen grote concepten, geen vrijwilligers verplichten voor de komende tien jaar, geen zwarte lijsten opzetten wat niet mag en niet wachten tot het institutionele kader een reglement heeft opgesteld. „Experimenteer”, „durf te doen” en „gewoon beginnen” worden vaak gehoord.

Ondanks het gebruik van sociale media in plaatselijke kerken is het gebruik ervan nog niet onomstreden. Een bezoeker zegt dat leden van zijn kerk vinden dat niet iedereen het woord moet nemen. Iemand anders merkt dat bij het openstellen van twitteren tijdens een dienst telkens dezelfde actievelingen reageren. Een ander vindt dat door sociale media de Woordverkondiging in het gedrang komt. „Je hoort hier andere dingen dan de Bijbelse waarden die we als Mediawijzer willen uitdragen”, zegt Ewout Barth. Hij is lid van de werkgroep van Stichting Mediawijzer, waaraan Erdee Media Groep meewerkt, en kijkt daarom van de gepresenteerde vernieuwingen niet vreemd op. „Ik zit hier om te horen wat er gebeurt op het gebied van sociale media.”

Generatiekloof

Regelmatig wordt de vraag gesteld of kerken ook financieel gezond kunnen blijven als nieuwe generaties hun kerkelijke betrokkenheid alleen online manifesteren. Internetondernemer Eric van den Berg van Isimedia adviseert het gebruik van online acquisitie, zoals met betaalprogramma iDeal. Ds. Aart Mak van Kerk zonder Grenzen is er nuchter in. „De kerk kan rituelen aanbieden. Daar hoort een rekening bij. Zakelijk zijn hoort bij een nieuwe manier van kerk-zijn. Zeg gewoon dat het 60 euro per uur kost om pastoraal te begeleiden. Het wordt geaccepteerd.”

Het congres legt een generatiekloof bloot. De rooms-katholieke jeugdpastor Jan Philippe uit het Vlaamse Hasselt merkt dat jongeren de verbinding van kerk en sociale media erg waarderen en dat ouderen schouderophalend de vernieuwingen aan zich voorbij laten gaan. Ds. Hanneke Siebert van de protestantse gemeente in Enschede weet dat veel ouderen wantrouwig staan tegenover jongeren omdat die het zouden laten afweten. Ze legt dan uit dat ze op een andere manier betrokken zijn. Eric van den Berg bespeurt zo’n generatieverschil ook op het congres zelf: „We zien hier vooral grijze haren. Hier zijn geen jongeren, omdat die niet over Twitter en Facebook praten, maar sociale media gewoon doen.”