CDA-lijsttrekker Sybrand van Haersma Buma (47) gaat er de komende weken stevig tegenaan. Niet met oneliners, daar houd hij niet van. Wel met een bevlogen verhaal over een nieuwe moraal die nodig is in de samenleving. Over de vraag of het CDA een christelijke partij is, hoeft hij geen seconde na te denken: „Ja.”
Het CDA staat er niet best voor in de peilingen. Zo’n vijftien zetels zou het maximum zijn. Dat zijn er zes minder dan nu. En dat is al een historisch dieptepunt.
Hoe komt het toch dat het CDA als partij van het politieke midden zo slecht scoort in de peilingen?
„De partijen aan de linker- en de rechterzijde bestrijden elkaar heftig. Ze gebruiken grote woorden om kiezers te trekken, en blijkbaar lukt dat. Maar uiteindelijk gaat het om de toekomst van het land. De oplossingen voor de crises waarin we verkeren, moeten uit het politieke midden komen.”
Hoe komt het dat de polarisatie anno 2012 zo heftig is?
„Polarisatie zie je ook in andere West-Europese landen. De diepste oorzaak is onzekerheid. Mensen zijn bang om welvaart en voorzieningen kwijt te raken. Dan geven ze politieke partijen steun die met oneliners en gemakkelijke verhalen komen. Maar dat is bedrog. Nederland staat voor de immense opgave om de overheidsfinanciën op orde te brengen. Dat gaat pijn doen. Dat verhaal vertel ik. ”
Hoe lang gaat het nog duren voor er een eind komt aan de polarisatie?
„Ik hoop nog voor de verkiezingen van 12 september. Want veel mensen in het land zijn het gehakketak en gepolariseer meer dan zat. Ze verlangen naar stabiliteit, degelijkheid, rust. Dat hoor ik in de campagne. Dat biedt aanknopingspunten voor het CDA.”
Met welk verhaal gaat u dan de boer op?
„Nederland heeft een nieuwe moraal nodig. Het CDA heeft door de jaren heen altijd aandacht gevraagd voor de ethiek. In elke periode werden eigen accenten gelegd. Denk aan het ethisch reveil van Van Agt uit de jaren tachtig van de vorige eeuw en de slogan: ”Niet bij brood alleen”. Balkenende vroeg begin deze eeuw aandacht voor waarden en normen. Anno 2012 vraag ik aandacht voor een nieuwe moraal in de samenleving. De crisis heeft aan het licht gebracht dat eigenbelang vaak de boventoon voert. Het gaat om de moraal die ten grondslag ligt aan de crisis. Dáárin moet verandering plaatsvinden.”
Wat houdt die nieuwe moraal concreet in?
„Als wij van een huurder vragen om op tijd zijn huur betalen, moet ook de bestuurder van de woningcorporatie op een zorgvuldige manier met dat geld omgaan. Als we van de ondernemer vragen om zijn lening op tijd aan de bank te betalen, mogen we van de bankier vragen om dat geld zorgvuldig te beheren. Burgers vinden moraal belangrijk en ze hebben het gevoel dat veel bestuurders en bankiers die moraal niet meer hebben. De moraal moet terug in de samenleving. Dan kan het vertrouwen terugkomen.”
Hoe wilt u dat doel bereiken?
„Dat is een zaak van overtuiging. Dat is niet eenvoudig. Het CDA doet een appel op de samenleving. We gaan die kansen grijpen. Het CDA is niet een clubje steeds ouder wordende mensen, van wie statistisch uit te rekenen zou zijn wanneer het laatste lid is vertrokken. Nee, we zijn een partij die de uitdagingen zoekt. Vroeger was het zo dat op grond van afkomst en overtuiging min of meer vaststond op welke politieke partij iemand stemde. Die tijd is voorbij. Daar heeft niet alleen het CDA last van. Dat geldt ook voor de anderen. Kijk naar de slechte peilingen voor de PvdA. De politiek moet er eenvoudig weg mee rekenen dat de kiezersgunst sterk wisselt. Maar dat biedt tegelijk kansen, ook voor het CDA. We gaan met kracht onze idealen naar voren brengen. Het CDA staat bekend als bestuurderspartij, en daar is op zich niets mis mee, maar het CDA waaraan ik leidinggeef, moet vooral bekendstaan vanwege zijn idealen.”
Wie zijn de meest natuurlijke bondgenoten voor het CDA, de linkse of de rechtse partijen?
„Dat is voor mij niet de vraag. Het CDA is een partij met idealen, en het gaat erom dat we die verwezenlijken. Maar wij moeten ook nuchter zijn. We verkeren nu niet in de positie dat wij uitkiezen met wie wij gaan regeren. Ik wil met iedereen samenwerken met wie wij onze idealen kunnen verwezenlijken.”
Is het CDA een christelijke partij?
„Ja.”
Waaruit blijkt dat?
„Nederland wordt gekenmerkt door tal van christelijke waarden. Omzien naar elkaar, verantwoordelijkheid nemen, verantwoording afleggen. Veel mensen hebben niet eens het gevoel meer dat dit christelijke waarden en normen zijn, maar dat zijn ze wel degelijk. We vragen daar nadrukkelijk aandacht voor en wij vinden dat dit soort waarden de toekomst van Nederland moet bepalen.”
Het kostte tijdens het verkiezingscongres nogal wat moeite om passages over abortus en euthanasie in het verkiezingsprogramma te krijgen. Past dat bij een christelijke partij?
„De moderne samenleving brengt soms verandering van keuzes mee. Maar uiteindelijk zijn er op voorstel van de leden wel passages opgenomen. Let ook op het beleid van de afgelopen jaren. Mede dankzij steun van ChristenUnie en SGP zijn er op deze twee items geen verslechteringen doorgevoerd.”
Wat vindt u van het programmapunt dat iedereen automatisch donor is als hij of zij gedurende een bepaalde tijd niets van zich heeft laten horen?
„Het is een keus die uit het congres kwam. Als we dit concreet vorm gaan geven, moet het wel op een uiterst zorgvuldige wijze gebeuren.”
Hoe gaat het met de CDA-campagne?
„We raken op dreef. De afgelopen week zijn we met onze campagnebus in de zuidelijke provincies geweest. Het is voor mij nieuw. Ik ontmoet veel mensen. Het is een genot om te doen.”
Heeft het CDA niet onnodig verwarring geschapen over de langstudeerboete en de koopzondagen?
„We zeggen heel eerlijk hoe het ervoor staat en ook wat wij willen. De langstudeerboete moet van tafel, maar we moeten wel een goede dekking hebben. Wat betreft de koopzondagen, daar is en blijft ons beleid dat we twaalf zondagen per jaar voldoende vinden en dat de gemeente bepaalt welke dat zijn. Onze nummer twee, Mona Keijzer, vindt dat ook. Ze is er geen voorstander van om gemeenten de ruimte te bieden om alle zondagen als koopzondagen te bestempelen.”
Hoeveel zetels moet het CDA minimaal behalen?
„Ik heb geen ondergrens gesteld. Overigens ook geen bovengrens.”
Bent u weg als het zetelaantal van het CDA opnieuw halveert?
„Het gaat mij om het verhaal wat ik wil vertellen. Ik heb een aantal doelen, en die wil ik verwezenlijken.”
Hoe verklaart u de populariteit van SP-voorman Roemer?
„De SP spiegelt ons voor dat het wel meevalt met de noodzaak van bezuinigen. Dat trekt blijkbaar kiezers. Maar geld dat er niet is, kun je ook niet uitgeven. Ik denk dat kiezers dat meer en meer zullen beseffen. Ik leg mijn verhaal naast het zijne, en dan mag de kiezer zijn keuze maken. De vraag is wie de rekening betaalt van de uitgaven.
Het valt me overigens tegen dat Rutte ook veel extra geld uit wil geven. Alle werkenden krijgen 1000 euro meer. Dat leidt tot 5 à 6 miljard extra uitgaven. Wie betaalt de rekening?”
Hebt u Rutte de afgelopen weken in de campagne gemist?
„Elke partij mag zelf bepalen wanneer zij de campagne start.”
Lijken PvdA en SP niet heel veel op elkaar?
„Ik hoop dat de verschillen sterker zullen worden. Nederland heeft sterke middenpartijen nodig. Ik reken daar de PvdA ook toe. De partij moet niet toe groeien naar de SP.”
Hebt u een niet-aanvalsverdrag gesloten met ChristenUnie en SGP?
„We gaan ieder afzonderlijk de campagne in. Ik voel verwantschap met deze partijen. We hebben stabiele partijen nodig met een moreel verhaal. Beide partijen hebben de afgelopen periode laten zien dat ze verantwoordelijkheid willen nemen.”
Hebt u vertrouwen in de PVV’er Wilders?
„Dat is zeer beperkt. Ik heb zeven weken met hem in het Catshuis overlegd over de extra noodzakelijke bezuinigingen. Hij stond toen voor de keus om te kiezen voor het landsbelang of voor kiezersangst. Hij koos voor het laatste. Ik wil dat niet nog een keer laten gebeuren. In mijn uitingen ben ik gematigd. Zo zit ik in elkaar. Innerlijk heb ik lange tijd nodig gehad om mijn boosheid een plek te geven. Ik sluit niet zomaar partijen uit, maar bij Wilders doe ik dat wel.”
Is Nederland nog regeerbaar door de voortgaande versplintering van het politieke landschap?
„Het is belangrijk dat middenpartijen een sterke positie krijgen. Dan is de regeerbaarheid groter dan in het geval dat de flanken het voor het zeggen krijgen.”
Moet de zogeheten Kunduz-coalitie van VVD, CDA, GroenLinks, D66 en ChristenUnie een regering vormen?
„Daar durf ik geen antwoord op te geven. In april waren GroenLinks, D66 en CU bereid om bij de besprekingen over het lenteakkoord over hun eigen schaduw heen te springen en het landsbelang boven hun eigen kortetermijnbelang te stellen. Zullen deze partijen dat na de verkiezingen ook nog doen?”
Dit is de eerste aflevering in een serie van drie interviews met de lijsttrekkers van de christelijke partijen. Volgende week zaterdag Slob van de ChristenUnie.
Sybrand Van Haersma Buma
Geboorteplaats en -datum: Workum, 30 juli 1965
Opleiding: atheneum, rijksscholengemeenschap Magister Alvinus te Sneek; Nederlands recht, Rijksuniversiteit Groningen, van 1983 tot 1989; internationaal recht, universiteit van Cambridge, van 1989 tot 1990
Loopbaan: stafjurist afdeling rechtspraak Raad van State; projectsecretaris project reisdocumenten ministerie van Binnenlandse Zaken; beleidsmedewerker ministerie van Justitie; lid CDA-fractie Tweede Kamer der Staten-Generaal, vanaf 2002, sinds 12 oktober 2010 fractievoorzitter
Kerkelijke gezindte: Protestantse Kerk in Nederland
Gezinssituatie: gehuwd, twee kinderen.
Wetenswaardigheden: voltooide in 1986 de Elfstedentocht; vader en grootvader waren beiden burgemeester
Slob en Van der Staaij over Buma
Slob: „Ik waardeer het enorm in hem dat hij, hoewel het met het CDA niet zo goed gaat, toch tamelijk ontspannen en inhoudelijk zijn werk blijft doen. Hij wordt er niet zenuwachtig of schichtig van, maar blijft een bepaalde rust uitstralen. Dat vind ik beslist knap.”
Van der Staaij (SGP): „Buma is naturel. Zoals hij in het openbaar optreedt, zo ken ik hem ook uit persoonlijke contacten. In de omgang is hij een prettige, opgewekte kerel, die na de zomer altijd even zal vragen: Hoe was je vakantie? En wat de inhoud betreft: zijn huiswerk heeft hij altijd gedaan.”
