Wat zijn de onderhandelaars in het Catshuis van plan?

Als het waar is dat het kabinet in april een bezuinigingspakket ter waarde van zo’n 14 miljard euro wil presenteren, is het vrijwel uitgesloten dat VVD, PVV en CDA de uitgaven voor ontwikkelingssamenwerking, die ze in 2010 al flink terugbrachten, ongemoeid laten. Aangenomen kan dus worden dat de gedoogcoalitie opnieuw het mes zet in het huidige budget van zo’n 4 miljard euro per jaar. Er is echter nog geen zekerheid over bepaalde afspraken, laat staan dat het kabinet die al bevestigd heeft.

Hoe kon gisteren uitlekken dat de onderhandelaars aankoersen op een extra jaarlijkse bezuiniging van tussen de 0,5 en de 1,5 miljard euro per jaar?

Zowel PVV-voorman Wilders als CDA-onderhandelaar Verhagen kan daar de hand in hebben gehad. Beiden spinnen hier namelijk garen bij. Wilders doordat het voornemen bewijst dat hij de korting, een van zijn stokpaardjes, succesvol heeft weten te agenderen en dus nog steeds invloedrijk is. Verhagen doordat hij uit de discussie die inmiddels in zijn achterban en deels ook in zijn fractie is ontbrand perfect kan afleiden hoe ver hij kan gaan.

Stel dat er straks inderdaad wordt gekort, heeft Verhagen dan een probleem?

Ja, maar de omvang daarvan is waarschijnlijk recht evenredig met de grootte van de uiteindelijke bezuinigingen. Anders gezegd, mits gelimiteerd is korten waarschijnlijk wel te verkopen aan het gros van het CDA-electoraat.

Maar tal van CDA-prominenten hebben toch al een massief ”njet” laten horen?

Gisteren lekte inderdaad een overigens al in februari aan de onderhandelaars verstuurde brief uit van negen oud-bewindspersonen uit het CDA: Bot, Van den Broek, Kooijmans, Lubbers, Van Ardenne, Bukman, Deetman, Hirsch Ballin en Van Gennip. Daarin benadrukken ze dat „onevenredig bezuinigen” slecht is voor het beeldmerk Nederland in het buitenland, zeg maar voor de economische diplomatie. In een toelichting voor de NOS-camera’s benadrukte initiatiefnemer Bot echter tot drie keer toe niet tegen elke vorm van bezuinigen te zijn. Letterlijk zei hij: „Het bedrag van 1 miljard dat nu naar buiten komt, vind ik rijkelijk aan de hoge kant”, „Ik zeg ook niet dat er helemaal niet bezuinigd mag worden” en „Om na de eerste korting nog eens zo’n korting aan te brengen, vind ik wel heel erg excessief.” Daar kan Verhagen wel wat mee.

De enige spijkerharde uitspraak –„ het kabinet blijft gedurende de hele kabinetsperiode 0,7 procent van het bruto nationaal product besteden aan ontwikkelingshulp”– is afkomstig van CDA-staatssecretaris Knapen, maar dateert alweer van november. De alarmerende cijfers die het CPB begin deze maand naar buiten bracht, waren toen echter nog niet bekend.

Kan Rutte het CDA in dit debat als premier behulpzaam zijn?

Ja, gisteren begon hij al tal van voorbeelden van ondoelmatige ontwikkelingshulp voor het voetlicht te halen. Daarmee masseert hij de geesten van twijfelende kiezers, ook die van het CDA. „U weet dat ze in Tanzania alleen ’s nachts sanitatieprogramma’s kunnen uitvoeren, omdat ze overdag delegaties ontwikkelingswerkers moeten rondleiden”, grapte hij. En: „In Mozambique moeten ze jaarlijks 2400 kwartaalrapportages insturen, daar komt niemand meer toe aan ontwikkelingshulp.” Later voegde hij er nog aan toe: „In Vietnam landen nog dagelijks vliegtuigen met noodhulp, terwijl de economie van het land jaarlijks groeit met 10 procent.”

Stel dat er wordt gekort, dan kunnen de CDA-dissidenten Ferrier en Koppejan dat toch tegenhouden?

Ook dat ligt iets genuanceerder. Zo’n korting is uiteindelijk onderdeel van de totaalbegroting van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Wie de korting wil blokkeren, zal dus de gehele begroting moeten wegstemmen. Dat gebeurt hoogst zelden. Aannemelijker is dat de twee CDA’ers de begroting gaan amenderen en hoogstens pogen de scherpste kantjes er af te halen, zeker wanneer de korting onder de 1 miljard euro blijft.