Neem Dee Clements uit Chicago. Ze weeft al tien jaar lang mooie kledingstukken en huishoudtextiel. Kleden, sjaals, pannenlappen. Dit jaar wil Clements graag innoveren en zich technieken uit Japan en Schotland eigen maken. Maar de verfprocessen die daarbij horen zijn nogal kostbaar en vereisen investeringen, bij elkaar zo’n 3550 dollar, schat Clements.

Wie Clements steunt met 10 dollar, krijgt een handgeschreven kaart toegestuurd, met een klein tekeningetje aan de binnenkant. Wie 25 dollar geeft, ontvangt drie handgeweven onderzetters. Schenkers van 50 dollar of meer krijgen een handgeweven riem, van 75 dollar een set servetten, hand­geweven uiteraard.

Clements plaatste haar project op de Amerikaanse site kickstarter.com en heeft inmiddels 3766 dollar opgehaald, meer dan ze nodig had dus. Ze heeft voldoende armslag om zich te verdiepen in nieuwe weeftechnieken, en het enige wat ze hoeft te doen, is haar 87 donateurs van een kaart en/of presentje te voorzien.

Neem beginnend journalist Anne Dilven. Ze wil met de 27-jarige Koerdische Irakees Shaho Jabbari uit Amsterdam terug naar zijn geboorteplaats Bagdad. Als 13-jarig jongetje verliet Jabbari de Iraakse hoofdstad, veertien jaar later keert hij terug. Dilvens plan is hiervan een documentaire te maken. Minimale kosten: 10.000 euro.

Dilven plaatste haar project op de site nieuwspost.nl en sprokkelde inmiddels 8164 euro bij elkaar, afkomstig van 76 donateurs. Wie 50 euro schonk, krijgt straks een dvd van de documentaire, wie 100 euro gaf, mag een „exclusieve voorpremière” bijwonen.

Neem het stel dat woont in een jarendertighuis. Het heeft plannen om de tuin en de keuken aan te pakken. Daarvoor is een bedrag nodig van 5800 euro. Het stel plaatste de aanvraag op geldvoorelkaar.nl en is inmiddels aan de slag. Acht investeerders zagen wel wat in het project. Het stel dient de leningen terug te betalen binnen zestig maanden, tegen een rente van 10 procent.

Clements, Dilven en het stel uit het jarendertighuis maken alle drie gebruik van een manier van financieren die ”crowdfunding” heet. Zij plaatsten hun idee op een website en de massa –de ”crowd”– betaalt. Allemaal een beetje, samen een boel. Wie iets gefinancierd wil krijgen, hoeft niet per se meer naar een bank. De massa is rijk! Naar analogie van het gezegde van James Surowiecki –”the wisdom of crowds”–, zou je ook kunnen spreken van ”the capital of crowds”, het kapitaal van de massa.

Crowdfunding is een relatief nieuwe manier van financieren die stevig aan populariteit wint. Het fenomeen heeft zijn wortels in de Verenigde Staten, waar het al sinds 2004 met een opmars bezig is en waar het zelfs president Obama als ambassadeur heeft. Die haalde voor zijn verkiezings­campagne 137 miljoen dollar op via crowdfunding.

Veel projecten, zoals die van Dee Clements en Anne Dilven, drijven op donaties. Mensen besluiten geld te geven omdat het project zo’n goed doel dient of gewoon omdat het zo leuk is. Maar crowdfunding hoeft niet louter filantropisch te zijn. Het is ook goed mogelijk om te investeren omdat je er wat aan wilt verdienen, zoals bijvoorbeeld geldt voor de investeerders in het project van het stel met het jarendertighuis. De websites CrowdAboutNow, Symbid, TenPages (waar je kunt investeren in boeken), WeKomenErWel en Geldvoorelkaar zijn platforms die werken met leningen of aandelen.

Het fenomeen groeit snel in Nederland. Vorig jaar werd in Nederland met crowdfunding 2,5 miljoen euro opgehaald, berekende adviesbureau Douw&Koren. Ten opzichte van 2010 was dat een ruime verdubbeling.

Er zijn een paar redenen die dit succes verklaren. Crowdfunding is een manier van financieren die uitstekend past bij de huidige netwerkmaatschappij. Zo verloopt het contact tussen de investeerder of donateur en de eigenaar van het project heel direct. Een financiële intermediair, zoals een bank, is in feite niet nodig, slechts een platform dat de connectie faciliteert. En welk platform kan dat beter dan internet? „Het is ontzettend gemakkelijk om je project te presenteren via internet”, aldus Gijsbert Koren van adviesbureau Douw&Koren. „Daarnaast wordt het met iDeal en dergelijke middelen hoe langer hoe gemakkelijker om betalingen te doen via het web.”

Met alleen een platform is de crowdfunder er overigens niet, zegt Koren. „Crowdfunden is heel hard werken. Je moet zelf actief aan promotie doen.” Veel hangt af van je netwerk van familie en vrienden. Daarnaast werkt het ook goed, zoals Dee Clements uit Chicago deed, om je donateurs een cadeautje te geven.

Sociale media zijn een ideaal medium om ruchtbaarheid te geven aan een project. Maar toch is dat niet per se noodzakelijk voor het welslagen ervan. Koren: „We hebben bijvoorbeeld iemand begeleid uit Haarlem die een winkel had in biokatoen. Ze had geen Twitter­account, maar zag wel elke dag zo’n honderd mensen in haar winkel. Die heeft ze een flyer meegegeven en haar project kwam prima van de grond.”

Een tweede reden voor het succes van crowdfunding is dat de klassieke banken door de kredietcrisis een danige deuk hebben opgelopen. „Mensen kiezen voor ons uit antipathie tegen de bonuscultuur en de arrogantie van banken”, zegt Edwin Adams van geldvoorelkaar.nl. Niet alleen particulieren, maar ook steeds meer (startende) ondernemers slaan aan het crowdfunden, signaleert hij. „Ze krijgen geen geld los bij de bank. Dat is tegenwoordig bijna standaard. We zien ook dat bestaande bedrijven naar ons toe komen, hoewel ze een lange relatie hebben met een bank. De acceptatie van banken voor het verstrekken van krediet is zó zwaar dat het doorslaat naar de andere kant. Als je een goede relatie hebt met je klant, weet je wat je van hem kunt verwachten en als het in zware tijden dan minder gaat, zou je júíst moeten durven lenen.”

Geldvoorelkaar.nl is nu ruim een jaar actief. Het platform –dat zich bezighoudt met commerciële crowdfunding– wordt gerund door Adams en zijn compagnon Martijn van Schelven. Beiden komen uit de financiële dienstverlening en waren directeur van een bank­filiaal. Ze constateerden toen al dat er nogal wat geld aan de strijkstok van een bank bleef hangen. „Via crowdfunding is het mogelijk geld te lenen en uit te lenen zonder dat daar iets als een bank tussen moet zitten. Het is een heel gemakkelijke en transparante manier van lenen en investeren.” De site mag zichzelf geen bank noemen, hij verstrekt immers geen kapitaal, maar koppelt slechts. Adams ziet zichzelf wel graag als alternatief voor een bank.

Geldvoorelkaar screent vooraf alle aanvragen die binnenkomen. Die screening is behoorlijk streng. „We willen iemands salarisstrook zien, de hoogte van z’n eventuele alimentatie, een werkgeversverklaring. Ook kijken we of er voldoende afloscapaciteit is.” Als blijkt dat iemand solvabel is, dan kan hij het tarief en de looptijd van zijn lening bepalen en zijn project presenteren op de site. Adams: „Daar rekenen we dan 75 euro advertentiekosten voor.” Verder vraagt Adams 0,9 procent van het totaalbedrag aan de investeerder en 0,9 procent aan de lener. „Een soort afsluitcommissie is dat, op basis van no cure, no pay.” Investeerders kunnen vanaf 100 euro instappen.

In 2011 is via Geldvoorelkaar een totaalbedrag van 360.000 euro geïnvesteerd, verspreid over veertig projecten. Dat is driekwart van het totale aanbod op de site, aldus Adams. Hij verwacht dat van de projecten die nu op de site staan ook weer driekwart gerealiseerd zal worden. Adams verwacht binnen vijf jaar 1 tot 2 procent van de totale kredietmarkt in handen te kunnen krijgen. „Je ziet dat banken zich steeds terughoudender bewegen op de kredietmarkt. Er komt behoefte aan alternatieven.”

Niet iedereen is het erover eens of je crowdfunding nu wel of niet aan speciale wetgeving zou moeten onderwerpen. Tegenstanders vinden dat je daarmee het informele, sociale karakter ondermijnt, voorstanders hopen daarmee frauduleuze uitwassen te voorkomen.

Geldvoorelkaar.nl kan vanaf deze maand opereren onder een vergunning van de Autoriteit Financiële Markten. „Geld maakt in mensen nu eenmaal een aantal dingen los. Goede, maar helaas ook slechte. Je ziet gewoon dat als het om geld gaat er altijd partijen opstaan die kwade bedoelingen hebben. Uiteindelijk gaan dingen dan toch niet goed.”

Crowdfunding in Nederland

Welke websites houden zich in Nederland bezig met crowd­funding? Een greep (er zijn er heel veel meer).

TenPages.com: platform speciaal voor boeken. Schrijvers kunnen hier vier pagina’s van hun boek plaatsen. Investeerders die er wat in zien, kunnen aandelen kopen van 5 euro per stuk. Als er 2000 aandelen verkocht zijn, wordt het boek uitgegeven.

Nieuwspost.nl: crowdfunding voor journalistieke projecten. Donateurs worden actief betrokken bij de projecten die ze steunen. Journalist Karel Smouter liet een journalistiek onderzoek financieren naar ”de methodes van Mattheus” van zendingsorganisatie Touch Reach and Impact the Nations (Trin) door middel van crowdfunding via nieuwspost.nl. Zijn conclusies werden gepubliceerd in onder andere dagblad Trouw en opinie­maandblad cv.koers, waarvan Smouter inmiddels hoofd­redacteur is.

CrowdAboutNow.com: het eerste Nederlandse crowdfundingplatform voor ondernemers. Het platform werkt met leningen. Investeren kan al vanaf 10 euro.

Pifworld.com: crowdfunding­platform voor projecten in ontwikkelingslanden.

MicroMecenas: platform voor kunstprojecten. Vanaf 165 euro kunnen mensen een bijdrage leveren aan allerlei kunstprojecten.

Geldvoorelkaar.nl: noemt zichzelf het grootste crowdfundingplatform in Nederland. Werkt net als CrowdAboutNow met leningen. Belooft een gemiddeld rendement van 9,2 procent op geïnvesteerd geld. Het is mogelijk te beleggen in mensen en ondernemingen.