De schuldencrisis in de euro zone heeft de kern van de regio nog niet geraakt, stelde de Duitse minister Schaüble van Financiën woensdagmorgen vroeg, luttele uren voordat de besmetting ook Duitsland zou bereiken. Desondanks steeg dinsdag en woensdag opnieuw een toenemend aantal eurolanden het water tot aan de lippen. Een kleine reddingsboei van het IMF ten spijt.

België

België steeg dinsdag en woensdagmorgen met stip in het rijtje van eurolanden waar het mis dreigt te gaan. De aanhoudende politieke onzekerheid in het land –door een parlementaire impasse al circa 530 dagen regeringsloos– dreef dinsdag de rente op staatsobligaties van het land verder op. De rente die de zuiderburen moeten betalen op tienjarige staatsleningen overschreed daarbij de grens van 5 procent; het hoogste punt sinds 2002.

Ook de miljarden euro’s aan staatswaarborgen die België onlangs moest verstrekken door de val van de bank Dexia, bieden weinig vertrouwen in een goede afloop. Evenmin als de relatief hoge staatsschuld: met een schuld van 96 procent van het bruto binnenlands product (bbp) doen in de eurozone alleen Griekenland en Italië het slechter.

„De tijd is op. Goede wil, plechtige voornemens en mooie beloften volstaan niet meer”, concludeerde de Belgische financiële krant De Tijd woensdagmorgen. Beleggers eisen „een geloofwaardige begroting en een daadkrachtige regering.”

Spanje

In Spanje, dat al langer deel uitmaakt van dat beruchte rijtje landen, werd dinsdag een nieuw dieptepunt bereikt. Ondanks de recente verkiezingen in het land, waarbij de centrumrechtse Partido Popular een meerderheid in het parlement won, zijn beleggers nog altijd kopschuw wat Spanje betreft. Het land heeft daarom dinsdag een flink hogere rente moeten bieden om een serie korte leningen in de markt te slijten. Voor een obligatie met een looptijd van drie maanden moest 5,11 procent rente worden neergeteld, meer dan het dubbele van de afgelopen maand en zelfs hoger dan de rentes die Griekenland en Portugal (landen die al noodsteun ontvingen) onlangs moesten betalen. De belangrijke tienjaarsrente liep op tot 6,7 procent.

Italië

Ook de druk op Italië, de op twee na belangrijkste economie in de eurozone, nam dinsdag verder toe. De tienjaarsrente liep er woensdagmorgen op tot 6,91 procent, dicht bij de grens van 7 procent, die breed als onhoudbaar wordt beschouwd. Opvallend was dinsdag dat er op de rentemarkt een zogenoemde inverse rentesituatie ontstond.

Dat wil zeggen dat de rentes op kortlopende schuld die op langlopende schuld nadert of overtreft. Dat was destijds ook de situatie toen Griekenland, Ierland en Portugal gedwongen aan het noodinfuus van de eurozone werden gehangen.

Beleggers lijken er in toenemende mate op te rekenen dat Italië op korte termijn niet meer aan de rente- en aflossingsverplichtingen kan voldoen, en mijden het land. De Italiaanse regering roept daarom burgers op om vooral in Italiaanse staatsschuld te blijven investeren. Als die relatief grote steun wegvalt, heeft Italië pas echt een knoeperd van een probleem.

Frankrijk

Investeerders namen dinsdag ook Frankrijk onder vuur. Maandag kwam het land onder druk te staan, nadat kredietbeoordelaar Moody’s waarschuwde voor de Franse financiële positie. Een stijgende rente op staatsleningen en tegenvallende groei zouden ten koste kunnen gaan van de huidige en hoogste AAA-rating van het land. Het verschil in de rente op Franse en Duitse obligaties is inmiddels opgelopen tot meer dan 2 procentpunt: het hoogste niveau sinds de invoering van de euro.

Als Frankrijk zijn AAA-status zou verliezen, heeft dat grote gevolgen voor het Europese noodfonds (EFSF). Het zou betekenen dat de rente die moet worden betaald over de noodlenigen aan landen als Griekenland en Portugal fors hoger wordt, of dat de last zwaarder wordt voor de overige landen in de eurozone met een AAA-status: Nederland, Duitsland, Finland, Oostenrijk en Luxemburg. Om de aandacht wat af te leiden, riep de Franse president Sarkozy dinsdag dat de tekorten in de eurozone gezamenlijk nog niet de helft zijn van de staatsschuld in Groot-Brittannië en de VS.

IMF

Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) maakte dinsdag bekend een nieuwe krediet­faciliteit in het leven te hebben geroepen. Die is bestemd voor landen die het economisch relatief goed doen, maar toch in de problemen dreigen te komen.

De nieuwe leenvorm lijkt bij uitstek gemaakt om in de huidige Europese schulden­crisis het „besmettingsgevaar” te beperken en landen als Spanje en Italië en wellicht Frankrijk te ondersteunen. Omdat het bedrag dat het IMF kan uitlenen relatief beperkt is, bood de mededeling de markten uiteindelijk slechts weinig steun.

En verder...

– Bleek dinsdag dat de Griekse schuldenberg is aangegroeid tot 360,3 miljard euro (165,3 procent van het bbp).

– Riepen de Griekse vakbonden dinsdag op tot een staking op 1 december tegen alle „harde en oneerlijke” bezuinigingen.

– Zou CLS, een handelsplatform voor banken, zich met stresstests voorbereiden op het ontrafelen van de eurozone.

– Heeft Portugal mogelijk tot 25 miljard euro extra nodig, boven op de noodsteun van 
78 miljard die het al kreeg.

– Presenteerde de Europese Commissie woensdag voorstellen om de begrotingsdiscipline te verbeteren, zoals invoering van euro-obligaties, waar Duitsland tot nog toe fel op tegen is.

– Pleitte de Franse minister van Financiën woensdag voor een grotere rol van de Europese Centrale Bank (ECB) bij het bestrijden van de crisis, een route waartegen Duitsland zich tot nog toe eveneens verzet.