”Een uitnodiging of aansporing doen”, betekent het Arabische woord ”dawa” letterlijk. In de alledaagse praktijk heeft de term een veel vérstrekkender betekenis. Het is een soft, niet-gewelddadig instrument om de wereldwijde vestiging van een islamitische maatschappij mogelijk te maken. Variërend van het stichten van scholen tot het bouwen van moskeeën en het organiseren van sociale voorzieningen.

In het Westen zijn we vooral beducht voor de jihad, de heilige oorlog waarmee moslims de islamitische heerschappij over de wereld willen uitbreiden. Maar de dawa is niet minder bedreigend, betoogt prof. Eitan Azani, onderdirecteur van het Israëlische Instituut voor Contraterrorisme in Herzliya.

„Anno 2011 worden we met de dawa van een radicale ideologie binnen de islam geconfronteerd. Die maakt weliswaar maar 1 procent van de wereldwijde moslimgemeenschap uit, maar dan nog hebben we het over 130 miljoen moslims. Wat begint als dawa, eindigt bovendien vaak in jihad, bijvoorbeeld in de vorm van aanslagen zoals die op Theo van Gogh.”

Het grote probleem bij het aanpakken van dawa-activiteiten is dat ze zich doorgaans binnen de grenzen van de wet afspelen. Azani: „Als je daar wat tegen probeert te ondernemen, krijg je direct het verwijt dat je de vrijheid van meningsuiting beperkt of tot haat aanzet.”

Toch moet er in de ogen van de Israëlische wetenschapper wel degelijk iets tegen worden gedaan. „We zitten midden in een oorlog. Bin Laden heeft het in 2004 zelf gezegd: de wereld bevindt zich in de Derde Wereldoorlog.”

Het is een heel andere oorlog dan we tot nu toe gewend waren, benadrukt Azani. „We zien geen divisies, maar de vijand bevindt zich midden in de samenleving. Wél heeft hij een vastomlijnde strategie. Ook dat heeft al-Qaida duidelijk gemaakt: in 2020 moet de islam de wereldheerschappij in handen hebben en de dominante religie zijn.”

Ongeacht de vraag of dit een realistische doelstelling is, is het hoe dan ook van belang de strategie van de vijand te kennen, waarschuwt Azani. „Pas als je je vijand kent, kun je beleid ontwikkelen en uitvoeren. Tot nu toe bestaat het beleid helaas vooral op papier. Terrorisme bestaat bij de gratie van motivatie en de mogelijkheid om het uit te voeren. Met dat laatste kunnen we wel uit de voeten, maar het is heel lastig om motivatie te beïnvloeden, zeker als die op ideologie en religie is gebaseerd.”

Ook al kennen we de vijand, zijn cultuur zullen we moeilijk kunnen begrijpen, aldus Azani. „Bij ons staat het individu centraal. De loyaliteit aan de clan in de Arabische wereld kunnen wij ons niet voorstellen. Ook de mentaliteit niet. Neem de beelden van de sjiitische ashuraviering in Libanon of in Iran. Vaders snijden niet alleen zichzelf, maar ook hun eigen kinderen. Allemaal om zich in te leven in het lijden van hun imam. Daar komt nog de enorme haatzaaierij bij, die al van kinds af aan begint. Consequent wordt het Westen als de satan afgeschilderd.”

Volgens prof. Azani zijn er drie radicale groeperingen wereldwijd actief om dawa-activiteiten te ontplooien: de moslimbroederschap, die haar oorsprong in Egypte heeft; het wahabisme, de stroming waartoe ook Osama bin Laden behoort en de Iraanse sjiieten. In sommige gevallen wordt dawa overigens ook met politieke activiteiten en met het gebruik van geweld gecombineerd, zoals in het geval van de Libanese Hezbollahbeweging.

Die groeperingen maken daarbij in gematigde islamitische landen veelal gebruik van een vaste strategie, vertelt Azani. „Ze hebben vooral veel geduld. Langzaam maar zeker proberen ze vervolgens de maatschappij te islamiseren en de haat tegen het Westen aan te wakkeren. De radicale moslimgemeenschap moet zich afzijdig houden van de rest van de samenleving en dus vooral niet assimileren. Uiteindelijk ontstaat er een klimaat waarin openlijk tot actie kan worden opgeroepen. Kijk maar hoe het in Irak en Egypte is gegaan. En welke gevolgen dat vooral voor christenen heeft gehad.”

Concurreren die groeperingen dan niet met elkaar? Azani: „Zij opereren inderdaad vanuit verschillende ideologieën. Maar uiteindelijk hebben zij hetzelfde doel: de vestiging van de wereldwijde umma, de islamitische gemeenschap onder moslimheerschappij.”

Alleen met een weldoordachte aanpak kan het terrorisme effectief worden bestreden, aldus de Joodse hoogleraar. „Het gros van de mensen wil bij wijze van spreken alleen maar bier drinken op het strand. Zij komen pas in actie als er daadwerkelijk een aanslag is gepleegd. Dan wordt er vaak vanuit onderbuikgevoelens gehandeld. Maar je moet voor die tijd je antwoord al klaar hebben en een deugdelijke infrastructuur voor contraterrorisme hebben opgezet.”

De huidige onrust in de Arabische wereld baart Eitan Azani weliswaar zorgen, maar welke gevolgen de ontwikkelingen voor Israël zullen hebben, durft hij nog niet te voorspellen. „Ik ben eerder ongerust over Europa. Je ziet nu al dat een golf immigranten uit Noord-Afrika Spanje en Italië overspoelt. Waar blijven al die mensen? De islamitische infrastructuur is er in die landen al voor hen. Dat is typisch een voorbeeld van geduld hebben en voorbereidingen treffen.”

Iran speelt volgens Azani een sleutelrol in de jongste ontwikkelingen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Het feit dat Iran onlangs voor het eerst sinds jaren twee oorlogschepen door het Suezkanaal stuurde is in de ogen van de Israëlische wetenschapper een teken aan de wand. „Teheran heeft een duidelijk signaal afgegeven: als de regimes van Egypte of andere landen in de regio vallen, staan wij klaar om in het ontstane vacuüm te stappen.”