Het dal waar de Renkumse beek door stroomt, is een mooi stukje Nederland. Aan de westkant gaat de bodem langzaam omhoog: het begin van de Wageningse berg. Tussen de kale boomtakken door trekt daar een groot, spierwit gebouw de aandacht. Het is nu omringd door moderne paviljoens. Daar huizen –vooral– ouderen die verpleeghuiszorg nodig hebben.

Ooit heette het 175 hectare grote landgoed Grunsfoort. „In 1881 kocht koning Willem III het als geschenk voor zijn vrouw”, vertelt Kees Gast, een van de vrijwilligers die het historisch archief van het zorgcomplex compleet proberen te krijgen. „Emma miste het landschap rond haar familieslot Arolsen.”

De koning liet het bestaande landhuis flink verbouwen. „Het werd een statig huis en er kwamen stallen en een koetshuis bij.” Na de verbouwing kon met recht van een paleis gesproken worden, zegt Gast.

In 28 juli 1883 kwamen koning Willem III en koningin Emma voor het eerst voor een verblijf naar Oranje Nassau’s Oord. „Zij werden die eerste keer officieel ontvangen door de burgemeester.”

Koningin Emma genoot van de rust, het landschap, het uitzicht. „De koning vermaakte zich met de jacht, maar ook met het maken van meubels. We hebben nog een paar schaven van de koning in het archief.” Een W met een kroontje erop bewijst de koninklijkheid ervan. In een van de brede gangen van het tehuis staat zelfs nog een fraaie ronde tafel met houtsnijwerk; gemaakt door de koning zelf.

Toen koning Willem III in 1890 overleed en koningin Emma regentes werd voor de nog jonge Wilhelmina, had zij niet veel tijd meer om naar Renkum te reizen. „En toen Wilhelmina in 1898 koningin werd, kreeg koningin Emma als dank voor haar werk een nationaal geschenk aangeboden: 300.000 gulden. De koningin gebruikte het geld om hier op Oranje Nassau’s Oord het eerste tbc-sanatorium op te richten. Koningin Emma had haar zusje Sophie aan de ziekte verloren en wilde zich daarom voor tbc-patiënten inzetten”, vertelt Gast. Omdat het geschenk niet toereikend was om naast het paleis een sanatoriumgebouw met toebehoren te bouwen, schonk koningin Emma nog eens 200.000 gulden uit eigen kas.

Op 26 oktober 1901 opende koningin Wilhelmina in aanwezigheid van prins Hendrik en haar moeder het sanatorium. „Het vormt nu het hoofdgebouw van het verpleeghuis. Het voormalige paleis, dat in gebruik was voor bemiddelde patiënten –”klasse 1” heette dat– is in de Tweede Wereldoorlog zo beschadigd geraakt dat het gesloopt moest worden.”

Koningin Emma is nog een aantal keer teruggeweest om patiënten te bezoeken en in het bestuur van Oranje Nassau’s Oord zaten lange tijd een of meer hovelingen. Nu is dat niet meer zo. „Er is geen directe verbinding met de koninklijke familie. Wel heeft prinses Margriet in 1997 de uitbreiding achter het oude sanatorium officieel geopend”, vertelt Gast tijdens de wandeling rond het complex.

In het park achter het gebouw staat nog een bankje: het bankje van koningin Emma. Althans de poten ervan. De koninklijke tijden zijn voorbij.

Dit is de achtste en laatste aflevering in een serie artikelen over minder bekende plaatsen in Nederland waar de Oranjes hun sporen nalieten.