Dat was in 2003 in het Irak van Saddam Hussein. Maar kennelijk zijn de autoriteiten in Nederland in de leer geweest bij Saïd al-Sahaf. Vorige week woensdag brandde in Moerdijk de chemische fabriek Chemie-Pack af. De vlammen schoten soms tientallen meters hoog de lucht in en gitzwarte rookwolken verduisterden tot ver in de omtrek de hemel.

De eerste reactie van de gemeente was: „Er zijn geen schadelijke stoffen vrijgekomen” en: „De gezondheid van mensen is niet onacceptabel in gevaar gebracht.” Want dat was uit metingen gebleken. En meten is weten. We hebben een overheid die op sigarettenpakjes laat afdrukken dat roken dodelijk is en allerlei enge ziektes kan veroorzaken. Maar als er een chemische fabriek de lucht in gaat, wordt de bevolking zoet gehouden met de mededeling dat er geen schadelijke stoffen zijn vrijgekomen. Alsof de burger die wel eens barbecuet niet beter weet.

En het is bepaald niet de eerste keer dat overheidsinstanties met zo’n geruststellende mededeling komen. Het is de standaard pavlovreactie bij een brand. Of het nu gaat om de brand in een vleesverwerkingsbedrijf in Weurt van afgelopen oktober of om de brand bij chemisch afvalverwerker ATF in Drachten in mei 2000, nog voor het blussen begint het grote sussen. Het advies is wel om ramen en deuren dicht te houden, dat weer wel. En eten uit de moestuin is ook even niet verstandig. En o ja, laat kinderen nog maar niet spelen op de speeltoestellen die buiten staan.

Achteraf blijkt uit metingen(!) maar al te vaak dat er tóch levensgevaarlijke stoffen in de lucht zijn terechtgekomen. Bij ATF ging het om kankerverwekkende dioxines. En wat er bij Moerdijk allemaal de lucht in is gegaan doet het ergste vrezen. De lijst met stoffen die bij het bedrijf lagen opgeslagen was vijftig pagina’s dik en werd pas zondag vrijgegeven. Het openbaar ministerie had de lijst in beslag genomen in verband met het strafrechtelijk onderzoek, aldus de gemeente.

Dat helpt niet echt om de ongerustheid bij bewoners weg te nemen. En dat bleek zaterdag tijdens de bewonersbijeenkomst ook wel. De kritiek was niet van de lucht.

Je vraagt je af waarom overheidsinstanties bij rampen zo krampachtig reageren. Het beoogde doel –onrust op voorhand wegnemen– wordt op die manier niet bereikt. Integendeel. Geheimzinnigheid over de opgeslagen stoffen, ongefundeerde uitspraken die gewoon niet waar kúnnen zijn en berichten over wel of geen gezondheidsonderzoek wakkeren de onrust alleen maar aan en dan komt het geruchtencircuit snel en ongecontroleerd op gang. Wat dat betreft is er uit Bijlmerramp geen les voor de toekomst getrokken. Je zou haast wensen dat er een WikiLeaksvariant bestond voor bedrijfsgeheimen.

Zaterdag bleek in Moerdijk maar weer eens hoe belangrijk een open en eerlijke communicatie is. Milieuarts Henk Jans kon door de juiste informatie te verstrekken veel onrust bij de burgers wegnemen. Hij liet zien dat de brand zich uit het oogpunt van de volksgezondheid goed had ontwikkeld. De brand was zo hevig dat de meeste chemische afvalstoffen gewoonweg zijn verbrand en dat er alleen een restproduct is overgebleven.

Natuurlijk is het niet mogelijk om al in de eerste uren van zo’n brand iets zinnigs over de gevolgen ervan te zeggen. Maar iets onzinnigs naar buiten brengen is olie op het vuur gooien.

Reageren aan scribent? beeldenstorm@refdag.nl