Afgelopen vrijdag bevestigde de presbyteriaanse predikant uit de Verenigde Staten samen met nog een predikant en twee ouderlingen van de Presbyterian Church of America (PCA) de Duitse gemeentestichter als voorganger van de Selbständige Evangelisch-Reformierte Kirche (SERK). Zondag werden de eerste acht leden tot de gemeente toegelaten en bediende Heck voor het eerst het heilig avondmaal. De SERK, die sinds april diensten belegt in een voormalige tabaksfabriek, is daarmee nu daadwerkelijk een zelfstandige kerkelijke gemeente.

Het waren gedenkwaardige dagen voor de predikant van de Presbyterian Church of America, die vorige week ook sprak op de driedaagse Heidelberg Conference of Reformed Theology. Hij heeft altijd al iets gehad met Duitsland, vertelt Payne vrijdag direct na afloop van de conferentie, nog voor de bevestigingsdienst, als hij samen met Heck terugkijkt en vooruitblikt op het voor Duitse begrippen bijzondere project.

„Ik heb Duitse wortels van mijn moeders kant”, licht hij toe. „In de jaren 90 heb ik in Duitsland zendingskampen geleid voor jongeren uit Amerika. Ik heb jarenlang gebeden dat God mij een gelegenheid zou geven om iets te kunnen doen voor Duitsland.”

Toen Payne drie jaar geleden de toen 31-jarige Heck voor het eerst in Amerika ontmoette, ervoer hij dat dan ook als een gebedsverhoring. De Duitser had toen net zijn theologische opleiding aan het Westminster Theological Seminary afgerond en zocht een kerk die met hem wilde samenwerken bij het stichten van een reformatorische kerk in zijn geboorteland.

Het klikte meteen tussen de twee. Allebei hebben ze de overtuiging dat gereformeerd-zijn consequenties heeft voor de manier waarop zending en gemeentestichting vorm worden gegeven. Payne: „We hadden veel gemeenschappelijk in onze visie op het werk in Gods Koninkrijk. Dat overkomt je niet iedere dag, zeker niet in deze tijd.”

Was er geen Duitser die Heck kon bevestigen?

Payne: „Er is hier in Duitsland geen gereformeerd kerkverband om de roeping van Sebastian te bekrachtigen en hem te bevestigen als predikant. Daarom lag het voor de hand dat de PCA hem zou beroepen als predikant en hem vervolgens zou uitzenden naar Duitsland. Als er, als God het geeft, meer reformatorische gemeenten in Duitsland komen die samen een classis kunnen vormen, kan die zijn aanstelling als predikant van ons overnemen.”

Wordt de SERK daarmee geen Amerikaanse kerk?

Payne: „Vanaf het begin hebben we dit project willen steunen als een Duits project. We willen de kerk hier helpen totdat ze in staat is op eigen benen te staan en, als God het geeft, als een aardbeiplant andere kerken gaat stichten, zodat er een reformatorisch kerkverband ontstaat. De SERK zal wel veel dingen gemeenschappelijk hebben met mijn gemeente. De gereformeerde liturgie ziet er in elke context ongeveer hetzelfde uit, omdat het Woord van God datgene is wat ons verenigt.”

Heck: „Het is bemoedigend om te zien dat we in de nog korte tijd dat we diensten beleggen al diverse Amerikaanse bezoekers hebben gehad die zeggen: „Het is hier net zo als in onze eigen kerk.” En om de week hebben we wel bezoekers uit Nederland. Van hen hoor je ook vaak: „Dit is vertrouwd, precies zoals het bij ons is.” Dat hoort ook zo te zijn als je kerk wilt zijn volgens de gereformeerde belijdenis.”

Wat beoogt de SERK met de conferentie?

Heck: „Er was in Duitsland nog niet iets dergelijks. We willen grondig onderwijs geven in de gereformeerde leer. Bovendien zorgt het voor naamsbekendheid. We denken erover om volgend jaar een Duitstalige conferentie te houden, om meer Duitse predikanten trekken. Om het jaar willen we de conferentie in het Engels houden, want het is goed om elkaar als christenen over nationale grenzen heen te ontmoeten.”

Payne: „Zulke conferenties geven een prachtig beeld van de wereldwijde kerk. Er waren Koreanen aanwezig, Duitsers natuurlijk, Nederlanders, Engelsen, Amerikanen en Zwitsers.”

Heck: „Er waren ook aanmeldingen uit Italië, Zweden, Albanië en zelfs Zuid-Afrika en Ghana, maar die mensen konden uiteindelijk toch niet komen.”

Zijn er al plannen voor het stichten van nieuwe gemeenten?

Heck: „Daarvoor moeten er eerst voorgangers opgeleid worden. We hebben nu een student, Matthias Mangold, die aan de Evangelische Theologische Faculteit in Leuven zijn masterstudie aan het afronden is en de komende twee jaar in onze gemeente gaat werken. Daarnaast is het de bedoeling dat volgend jaar een predikant van de Orthodox Presbyterian Church, Markus Jaromin, uit de Verenigde Staten naar Heidelberg komt. Hij heeft Duitse ouders en wil ook in Duitsland gaan werken.”

Waarom is het kerkelijke kader zo belangrijk voor de SERK?

Heck. „We geloven niet in onafhankelijke voorgangers die hun eigen gemeente stichten. Er moet betrokkenheid en goedkeuring zijn van andere kerken.”

Payne: „Er zijn te veel predikanten die als geestelijke avonturiers hun eigen koninkrijkje willen bouwen. Dat is niet de manier zoals je die vindt in het Nieuwe Testament.”

Geen water bij de gereformeerde wijn

Sebastian Heck hield vrijdag de slotlezing van de Heidelberg Conference on Reformed Theology. Hierin zette hij zijn visie uiteen op het stichten van belijdende reformatorische gemeenten in Duitsland. Omdat er in Duitsland nagenoeg geen gemeenten meer zijn die de gereformeerde belijdenis onderschrijven, is het noodzakelijk om opnieuw zulke gemeenten te stichten in het land dat eens de bakermat van de Reformatie was, aldus Heck.

Bij het stichten van nieuwe gemeenten mag geen water bij de wijn van de gereformeerde belijdenis gedaan worden, zo bracht Heck naar voren. „Het calvinisme is geen variatie van het christelijk geloof, maar de meest volkomen uitdrukking ervan”, haalt hij de Amerikaanse presbyteriaanse theoloog B. B. Warfield aan.

Een gemeentestichter moet daarom volgens Heck een overtuigde calvinist zijn. Alleen wie gelooft in Gods soevereiniteit kan het moeizame werk volhouden. „Dat betekent niet dat we denken dat God het wel doet zonder onze inspanningen. Dat is vaak een excuus om het moeilijke werk uit de weg te gaan.”

Heck waarschuwde voor het „reformatorische pragmatisme” dat hij signaleert. „Ik zie nogal eens dat veelbelovende studenten die na hun opleiding worden uitgezonden al snel overweldigd worden door de grote nood en de geringe vrucht op hun arbeid en hun boodschap aanpassen aan wat werkt. Wat mensen aan het thuisfront onderschrijven, lijkt over culturele grenzen heen opeens niet meer van belang.”

Het geloof dat God Zijn kerk in stand houdt, mag een gemeentestichter vertrouwen geven. Heck: „Als je de kerk niet gelooft, zoals de apostolische geloofsbelijdenis dat zegt, heb je geen reden om een nieuwe kerk te planten.”

Een gemeentestichter moet weten dat God hem voor dit werk geroepen heeft, benadrukte Heck. Dat kan niet buiten de kerk om. De innerlijke roeping moet een uiterlijke bevestiging krijgen als iemand door de kerk wordt uitgezonden. „In moeilijke omstandigheden is het belangrijk dat je weet dat je deze weg niet zelf hebt gekozen, maar dat God deze heeft bevestigd door middel van de kerk.”

Heck nam afstand van de „modieuze” methodes van Amerikaanse gemeentestichters –„je ziet er steeds meer”– die in Duitsland werkzaam zijn. „Er bestaan geen foefjes in het Koninkrijk van God. God gebruikt de middelen die Hij Zelf heeft ingesteld: de prediking van het Woord en de sacramenten. God heeft beloofd dat Hij door die gewone middelen het geloof werkt in de harten van Zijn uitverkorenen. Kan er een grotere bemoediging zijn voor een gemeentestichter?”