Des te opvallender is het dat het regeerakkoord dat hij samen met CDA-leider Verhagen schreef, zo weinig theorie bevat. Zeker, het akkoord begint met een inleiding. Zonder een fatsoenlijke introductie gaat het niet, zullen de onderhandelaars gedacht hebben. Je kunt kwalijk op pagina 1 plompverloren starten met voornemen 1, voornemen 2, enzovoort? Maar het valt wel op dat de filosofische onderbouwing van de plannen van de VVD/CDA-coalitie summier is.

Dat is aan de ene kant jammer. Hier doet zich nog altijd het gemis gevoelen van de denker Klink, die begin september zo onverwacht de onderhandelingstafel van informateur Opstelten verliet. Was hij bij het proces betrokken gebleven, dan zou dat er vast toe hebben geleid dat onder de plannen van het nieuwe kabinet een wat breder uitgewerkte maatschappijvisie was geschoven.

Zo’n visie wordt nu node gemist. Deze lacune is schadelijk, niet zozeer voor de literaire compositie van het regeerakkoord –die is zo belangrijk niet–, maar voor de vertrouwenswaardigheid van deze coalitie. Wie nalaat te motiveren uit welke levensbeschouwing en maatschappijopvatting zijn dadendrang voortvloeit, laadt snel de verdenking op zich dat hij maar wat aanrommelt.

Toch hóéft van dat laatste geen sprake te zijn. Iemand kan een hechte en expliciet verwoorde levensbeschouwing hebben, maar er in de praktijk niet naar handelen. Zijn buurman daarentegen is wellicht in het geheel niet in staat zijn basisovertuiging in algemene termen onder woorden te brengen, maar in het leven van alle dag leeft hij uiterst consequent vanuit zijn verborgen geloof.

Er is nog een reden om het gebrek aan theorie in het regeerakkoord van VVD en CDA wat te relativeren. Zoals in de gewonemensensamenleving doeners niet bij voorbaat minder zijn dan denkers, is dat ook in de politiek het geval. Denkers kunnen bij wijze van spreken een drenkeling laten verdrinken omdat zij een uur bezig zijn om alle reddingsopties op een rij te zetten en tegen elkaar af te wegen. Doeners springen in het water en trekken de man of vrouw eruit.

Iets vergelijkbaars geldt soms in de politiek. Een coalitie met een uitstekend programma, waarin bijvoorbeeld gedurfde sociaaleconomische hervormingen zijn opgenomen, slaagt er door allerlei omstandigheden soms niet in ook maar de helft van de voorgenomen plannen ten uitvoer te brengen. Een coalitie met een beperkte ambitie, maar die wel 90 procent van haar plannen weet te realiseren, kan daardoor soms toch succesvoller worden genoemd.

Kortom, politiek kan weliswaar niet zonder idealen en zonder een visie op waar het met het land heen moet, maar tegelijk is waar dat voor een zekere nuchterheid in het politieke bedrijf ook iets te zeggen valt.

Die nuchterheid heeft Rutte in elk geval betracht in het rekruteren van zijn ministers en staatssecretarissen. Daarin heeft hij zich terecht niet laten leiden door een doorgeslagen gelijkheidsideologie, die een formatie alleen geslaagd acht als in het kabinet voldoende vrouwen, allochtonen en wie niet al vertegenwoordigd zijn. De VVD-leider heeft zich geconcentreerd op inhoudelijke kwaliteit, op betrouwbaarheid en ervaring.

En geef hem eens ongelijk. Als een coalitie bij sommige onderwerpen slechts kan rekenen op een krappe Kamermeerderheid en bij andere onderwerpen zelfs nog op zoek moet naar die meerderheid, is het niet verstandig in het personeelsbeleid gewaagde experimenten aan te gaan.

Ruttes akkoord is een pragmatisch programma; degenen die het moeten uitvoeren zijn –op enkele denkers, zoals Donner en Hillen, na– doeners, mensen die het niet moeten hebben van brede beschouwingen, maar van: handen uit de mouwen.

Vanuit Rutte bezien heeft deze aanpak in elk geval dit voordeel dat deze de kans op ruzies in de coalitie kleiner maakt. Over de precieze vormgeving van concreet beleid zullen VVD, CDA en PVV elkaar de komende tijd vast regelmatig in de haren vliegen. Dat zullen ze niet doen over ”tegeltjeswijsheden” in het regeerakkoord, om de eenvoudige reden dat die zorgvuldig zijn gemeden.