Het persbericht waarmee de Evangelische Kerk in Duitsland (EKD) deze week haar jongste brochure met „cijfers en feiten over het kerkelijke leven” aankondigde, zet positief in. Per 31 december 2008 was nog altijd ongeveer twee derde deel van de in totaal 82.002.356 Duitsers christen, zo komt hieruit naar voren.

Bijna 25 miljoen (24.514.929) behoorden er per die datum tot de EKD, de grootste protestantse kerk in Duitsland; ruim 25 miljoen (25.176.517) tot de Rooms-Katholieke Kerk. De zogenoemde orthodoxe kerken telden eind 2008 1.456.500 leden, de ”evangelische Freikirchen” 323.202, de overige christelijke kerken 33.274 leden. Het totaalaantal christenen in Duitsland komt hiermee uit op 51.504.422, oftewel 62,8 procent van de bevolking, aldus de brochure – die een oplage heeft van 30.000 stuks.

Aanzienlijk minder Duitsers gaan ’s zondags naar de kerk. In 2008 bezochten ongeveer 1 miljoen mensen op zondag een protestantse dienst. Daarnaast volgen gemiddeld 1 miljoen christenen zondagse diensten op televisie, meldt de EKD.

Bij bijzondere gelegenheden, bijvoorbeeld ”Erntedank” (het traditionele oogstfeest, dit jaar op 3 oktober), verdubbelt het aantal kerkgangers echter. „Op ”Heiligabend” –24 december– nemen zij zelfs ongemakken en lange wachttijden op de koop toe om aan een kerkdienst te kunnen deelnemen, en dat in nog steeds toenemende mate. Meer dan 9 miljoen mensen gaan op deze dag naar de kerk – niet alleen kerkleden.” Alles bij elkaar genomen, aldus de brochure, „kan men uitgaan van ongeveer 70 miljoen bezoeken aan kerkdiensten per jaar.”

Landskerken

De Evangelische Kerk in Duitsland is een verband van lutherse, protestantse en verenigde ”landskerken”. Kenmerkend voor deze 22 landskerken (zie de illustratie hieronder) is, behalve dat zij gestempeld zijn door een bepaalde belijdenis, dat zij ‘begrensd’ zijn. Zo bevindt de Evangelische Kerk in Beieren zich in de deelstaat Beieren. De Evangelische Kerk in Saksen en de Evangelisch-Lutherse Kerk in Thüringen verenigden zich per 1 januari 2009 in de Evangelische Kerk in Midden-Duitsland.

Het fenomeen landskerken gaat terug tot de tijd van de Reformatie. De protestantse landsheren ordenden het kerkelijk leven in hun gebieden opnieuw, waarbij de lutherse of de reformatorische belijdenis de grondslag werd. Hoewel het „landsheerlijke (soevereine) kerkbestuur” in 1918 verviel, bleven de landskerken gehandhaafd. Alleen de Evangelisch-reformierte Kirche heeft geen eigen ‘territorium’. De gemeenten van deze EKD-lidkerk bevinden zich overwegend in Oost-Friesland en in het graafschap Bentheim; verder in Beieren.

Tot 1919 behoorden nagenoeg alle Duitsers tot een christelijke kerk. Inmiddels verlieten tallozen de kerk. Dit geldt voor het voormalige Oost-Duitsland nog veel meer dan voor West-Duitsland. „Vandaag is in West-Duitsland 72 procent van de bevolking lid van een christelijke kerk. In Oost-Duitsland is dat nog slechts 25 procent. Het percentage voor Duitsland als geheel komt hiermee op 63.”

De Evangelische Kerk in Duitsland beschikt in totaal over 75.000 gebouwen. Van de iets minder dan 21.000 kerken en kapellen staan er meer dan 16.000 onder monumentenzorg.

Belangrijkste bron van inkomsten voor de kerk vormt de zogenoemde kerkbelasting. In 2009 was de opbrengst daarvan iets minder dan het jaar ervoor: 
4,4 miljard euro.

„Statistiek helpt ons waar te nemen wat we anders graag over het hoofd zien”, schrijft de EKD. „Enkele van de meest fundamentele kerkelijke activiteiten, zoals een pastoraal gesprek of een huisbezoek, laten zich echter door statistieken niet beschrijven. Ook aan het vele vrijwilligerswerk dat wordt verricht, doen cijfers te weinig recht.”