Het kabinet is gevallen en zowel de gemeenteraadsverkiezingen van vandaag als de Tweede Kamerverkiezingen van 9 juni staan volledig in het teken van de politieke strijd die sindsdien is losgebarsten. Politici hebben de afgelopen weken met beloften in het rond gestrooid en de media houden zich, zeker na de ‘vertaling’ van de uitslag van vandaag naar de landelijke politieke verhoudingen, met hun favoriete gezelschapsspel bezig: het grote kwartetten over de vraag wie het deze zomer met wie gaat doen.

Het politieke centrum was al geïmplodeerd de afgelopen jaren: de traditionele partijen (CDA, PvdA, VVD) hadden in de peilingen veel zetels aan de nieuwe partijen op de vleugels van het politieke spectrum verloren (SP, PVV). Maar dat centrum is nu door de breuk tussen CDA en PvdA volledig geëxplodeerd, en het vormen van een stabiele Kamermeerderheid wordt moeilijker dan ooit.

Voor zo’n meerderheid zijn vooral erg veel partijen nodig. Een (volstrekt denkbeeldig) links kabinet zou uit zes partijen moeten bestaan en op dit moment dan nog maar 74 zetels veroveren. (Ik baseer me op de politieke barometer van dinsdagavond.)

Een kabinet van nationale eenheid (CDA, PvdA, VVD) komt op 73 zetels uit, en zou dus D66 nodig hebben om een meerderheid in de Kamer te krijgen. Maar een kabinet waarin zowel CDA als PvdA deel uitmaken valt, zoals al gezegd, voorlopig uit te sluiten, naar Balkenende en Bos dinsdag zelf ook hebben aangegeven.

Een economisch liberaal kabinet (CDA, VVD, D66) komt vooralsnog op 62 zetels uit. Maar gezien de groei die CDA en VVD naar verwachting nog zullen realiseren, blijft deze coalitie een reële optie (eventueel nog aangevuld met de broeders van de SGP).

Kamikazepolitici

Geldt dat ook voor een coalitie die een beetje heel erg rechts is, en zal bestaan uit CDA, VVD en PVV? Met zijn nationale en gemeentelijke voorwaarden ontloopt Wilders vooralsnog iedere verantwoordelijkheid en ontpopt hij zich als de schaamteloze opportunist die wij altijd al in hem vermoedden. En alleen politieke domoren zullen een avontuur aan willen gaan dat gebaseerd is op de gedoogsteun van de kamikazepolitici van de PVV.

Dan resteert er nog één alternatief, en dat is een derde paars kabinet. Paars met een plusje, want aangevuld met GroenLinks. Die combinatie van PvdA, VVD, D66 en GroenLinks komt nu al (met een hard groeiende PvdA in de peilingen) op 73 zetels uit.

Deze vluchtige schetsen op de achterkant van een bierviltje laten zien dat er vooralsnog twee reële opties zijn: een economisch rechts kabinet van bezuinigingen, hervormingen en lastenverlagingen (CDA, VVD, D66, al dan niet met SGP) en een derde paars kabinet van potverteerders dat een wetje gaat maken om 70-plussers aan hun gedroomde einde te helpen en artikel 23 in eerste lezing uit de Grondwet zal schrappen.

Het belangrijkste gegeven bij deze alternatieven is echter dat de sleutel in handen ligt van de VVD van Rutte. Bij de komende onderhandelingen, deze zomer, vervult hij eigenlijk de spilfunctie bij de beslissing of het Balkenende V of paars III wordt.

Imago

Dat roept de volgende vraag op: wat wil Rutte? Waar staat hij? Is hij zijn imago, en kiest hij dus voor een sociaalliberale koers die hem in een paars kabinet doet belanden? Of is hij wie hij zegt te zijn, een stevige liberaal, financieel degelijk, en kiest hij voor een hervormingskabinet met D66 en de Balkenende van het Elsevier­interview van Kerst 2009?

Zou Rutte die vraag eens willen beantwoorden?

En zouden alle VVD’ers die zichzelf conservatief-liberaal noemen, mensen van het kaliber Boekestijn of Livestro, de vraag eens willen beantwoorden of zij lid willen blijven van een partij die paars III mogelijk maakt?

De auteur is politiek columnist van Elsevier en voorzitter van de conservatieve Edmund Burke Stichting.