Sam Williams zette zich met hart en ziel in tegen de apartheid. „Zonder geweld”, benadrukt hij. „De Heere zegt: Niet door kracht, noch door geweld.” Hij zwaait even met zijn vinger.

Maar nu is de geboren Graaff-Reinetter, die voor zijn strijd achter de tralies belandde, teleurgesteld. „In plaats van een beter leven hebben wij kleurlingen een bitter leven gekregen”, sombert hij. „De huidige gradatie is: eerst Xhosa’s en Zulu’s, dan blanken en dan kleurlingen. Dat is de nieuwe apartheid.” Zijn vrouw Kathie (82) knikt.

Volgens Williams (‘oom Sam’ voor intimi) kunnen kleurlingen nauwelijks een baan vinden. „Gelijke rechten en een beter leven voor allen”, zegt hij meermalen, „daarvoor hebben we gevochten. En nu?” Hij maakt een beweging in de lucht. „Niks daarvan. De zegen van God is weg, want we hebben ons in Zuid-Afrika niet aan ons woord gehouden. Zuid-Afrika is nu een roof- en moordland geworden.” Hij schudt zijn hoofd.

De 87-jarige Williams kan zich goed herinneren dat in Graaff-Reinet ‘de locatie’, zoals een township in apartheidsjaren heette, werd gesticht. „Vroeger woonden we samen: zwart, kleurling, en ook blank. Maar Verwoerd (de architect van de apartheid en oud-president van Zuid-Afrika, MW) heeft veel problemen geschapen.” Begin jaren vijftig moesten alle niet-blanke inwoners van Graaff-Reinet over het spoor gaan wonen en moesten ook zwart en kleurling gescheiden worden. „Vreemd was dat”, zegt Williams. „We hadden nooit mot gehad.”

Al snel besloot Williams zich tegen het systeem te verzetten. Dat leverde hem onder meer een maand gevangenisstraf op in Middelburg, ruim 100 kilometer noordelijk van Graaff-Reinet. „We waren met tien Graaff-Reinetters thuis opgepakt”, herinnert hij zich. Op verschillende tijdstippen zijn we weer vrijgelaten. Bang was hij nooit, zegt hij. „Ik heb altijd op God vertrouwd.”

Momenteel is het samenleven tussen de verschillende bevolkingsgroepen volgens hem goed. „Er zit nog een beetje apartheid in sommige mensen, maar zeker als christenen moeten we elkaar accepteren.”

Haat tegenover blanken heeft hij dan ook nooit gevoeld, zegt hij. „We moeten onze vijanden liefhebben. Toen ik in de gevangenis zat, was ik daarom bevriend met blanke veiligheidsmensen. Maar ik was er wel van overtuigd dat onze strijd rechtvaardig was.”

Williams heeft maar anderhalf jaar onderwijs genoten, omdat hij tijdens de depressie in de jaren dertig nodig was om voor het gezin geld bij te verdienen. Hij verdiende zijn geld jarenlang met het bikken van stenen en werkte later in de logistiek. Nu is hij evangelist namens de presbyteriaanse kerk waartoe hij behoort.

‘Oom Sam’ is van mening dat zijn werk in Zuid-Afrika meer dan ooit nodig is. Hij betreurt het bijvoorbeeld bijzonder dat onder president Mandela Hemelvaartsdag in Zuid-Afrika is vervallen als vrije dag. „Mandela heeft 27 jaar vastgezeten en is een goede man, maar deze beslissing deugt niet”, beklemtoont hij. „Hemelvaart is het feest van Jezus’ koningschap, hoe kun je dat nu afschaffen? Ik maak mij zorgen om mijn land. Het kan nooit goed gaan, als we zulke dingen doen.”

Bij de huidige president Jacob Zuma heeft Williams zijn vraagtekens. Hij begint te lachen. „Ik hoor wat hij zegt”, zegt hij. „Ik hoor dat, maar ik twijfel aan zijn daden. Ik kijk naar hem met argusorgen. Sinds zijn aantreden is er voor ons nog niets verbeterd.”

Williams heeft meer fiducie in de blanke leider van de Democratic Alliance (DA), Helen Zille. „Ik bid voor haar”, geeft hij aan. „Zij is precies wat wij willen. Zij wil in haar partij samenwerken met alle bevolkingsgroepen. Daarom moet zij onze nieuwe president worden.”