Een bescheiden zendeling uit Zeist stapte 150 jaar geleden aan wal in de Japanse stad Nagasaki. Hij trad een land binnen dat twee eeuwen lang afgesloten was geweest voor de buitenwereld. Christenen stonden bloot aan felle vervolging.
Verbeek is nauwelijks bekend in Nederland. Dat is vreemd, want hij speelde een sleutelrol in de acceptatie van het christendom in Japan. Zijn invloed op de legendarische modernisatie van het land in de negentiende eeuw was groot. Een unicum voor een zendeling.
De diepe band van Verbeek, geboren in 1830, met de zending ontstaat op de school van de Evangelische Broedergemeente. Later volgt Verbeek een opleiding voor werktuigbouwkundig ingenieur en krijgt hij een baan in de VS. Zijn naam verandert hij in Verbeck. Het Amerikaanse leven stelt echter teleur en Verbeck krijgt cholera. „Als ik overleef”, belooft hij, „wijd ik mijn leven aan de zending.”
Tijdens de afronding van zijn theologiestudie gaan de deuren van Japan open voor Nederland. De Nederlandse Hervormde Kerk in Amerika zoekt daarom een „veramerikaanste Nederlander” om in een team het Evangelie naar Japan te brengen.
Van evangeliseren is echter geen sprake. Hoewel buitenlanders hun christelijk geloof mogen belijden, geldt voor Japanse christenen de doodstraf. Zelfs hun familieleden en vrienden worden gestraft.
Verbeck legt zich daarom toe op het leren van de taal. Ook geeft hij Engelse les. De Japanse overheid is zo onder de indruk van deze lessen dat ze een school voor taal en wetenschap opzet in Nagasaki met Verbeck als hoofd. In zijn lessen gebruikt hij de Amerikaanse grondwet en onafhankelijkheidsverklaring en het Nieuwe Testament. Zijn ambitieuze en naar vernieuwing snakkende leerlingen reageren enthousiast op de lessen.
Verbecks wetenschappelijke achtergrond komt ook van pas. Door de school raakt hij zo bekend dat mensen uit heel Japan naar hem toe komen voor advies over de aanschaf van westerse techniek. Hij bouwt hiermee een netwerk van invloedrijke connecties op.
Tijdens de machtswisseling in 1868 spelen Verbecks connecties sleutelrollen. Zij raadplegen hem onmiddellijk over de nieuwe grondwet. Hiermee begint zijn rol als adviseur van de keizerlijke regering. Ook wordt hij gevraagd een universiteit op te starten in de nieuwe hoofdstad Tokio.
In 1869 doet Verbeck een voorstel voor een diplomatieke missie naar de VS en Europa. Later wil Japan onderhandelen over de revisie van verdragen die zijn opgedrongen door westerse grootmachten. Politicus Tomomi Iwakura vraagt Verbeck om advies. Als in 1872 de historische Iwakuramissie van start gaat, volgt die Verbecks plan. „We bidden”, schrijft Verbeck, „dat de resultaten goed mogen zijn, en dat de missie, met Gods zegen, de gunst van godsdienstige tolerantie mag bevorderen. Ik heb zo veel als ik kon in die richting gewerkt.” Tijdens de reis begint Tomomi Iwakura de Japanse vervolging van christenen als een grote sta in de weg te zien. Hij stuurt een telegram naar Tokio om de aanplakbiljetten met verordeningen tegen christenen te verwijderen. Binnen enkele dagen verdwijnen ze voorgoed.
In 1879 begint Verbeck te preken en werkt hij mee aan de Japanse vertaling van de Bijbel. Als hij in 1898 overlijdt, is Japan omgevormd tot een opkomende moderne wereldmacht.
Dit is het vierde deel in een artikelenserie van de hand van RD-correspondent Kjeld Duits naar aanleiding van 150 jaar christendom in Japan. Morgen het vijfde en laatste deel.
