„Tijd Koude Oorlog nog weinig onderzocht”
Waar het gaat om het communistisch tijdperk ligt er nog altijd een enorm onderzoeksterrein braak, stelt dr. Beatrice de Graaf. Deze maand is het vijf jaar geleden dat de historica in Utrecht promoveerde op de dissertatie ”Over de Muur. De DDR, de Nederlandse kerken en de vredesbeweging”.
„Ronduit jammer” vindt De Graaf het dat er sinds 2004 niet één proefschrift op dit gebied meer is bijgekomen, zegt ze in het vandaag verschenen nummer van het christelijk familieblad Terdege. „Er ligt nog een enorm onderzoeksterrein braak. Kilometers archiefmateriaal van de voormalige geheime diensten in de Oostbloklanden zijn nog nooit wetenschappelijk onderzocht. Neem ook een thema als de Bijbelsmokkel, of de betrekkingen van Nederlandse kerken met christenen in Roemenië, Tsjechoslowakije of Hongarije.”Ook in Nederland liggen er volgens De Graaf nog heel wat interessante onderwerpen uit de tijd van de Koude Oorlog open. „Te denken valt aan de houding van de SGP ten opzichte van de kernwapens. In het begin was de partij daar tegen; pas later begon ze de wapens te zien als garantie voor de status quo en het vrije Westen. Zo is er nog zo veel te bedenken.”
De Graafs proefschrift haalde in 2004 het NOS Journaal van acht uur ’s morgens. „Het was heftig”, blikt ze terug. Zo reageerde Jan van Putten, oud-voorzitter van het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV), furieus op haar stelling dat hij als informant van het Oost-Duitse regime zou hebben gefungeerd.
De Graaf: „Toch heb ik daar nog steeds geen spijt van. Uit de Stasi- en andere archieven komt dit overduidelijk naar voren. Het enige wat ik mezelf achteraf een beetje verwijt, is dat ik hem niet heb geïnterviewd. Overigens, Van Putten heeft toen nog gedreigd met een rechtszaak, maar daar heb ik nooit meer iets over gehoord. Dat zegt volgens mij ook wel iets.”
De Graaf (ook voorzitter van de Vereniging van Christenhistorici) zegt nog altijd helemaal achter de conclusies van haar studie te staan. „Wel denk ik: Ik heb me soms ook wel iets te veel laten leiden door het schema van goed of fout. Je kunt heel gemakkelijk schrijven dat christenen achter het IJzeren Gordijn zich anders hadden moeten opstellen ten opzichte van het regime, of dat kerken hier voorzichtiger hadden moeten opereren. Maar vergeet niet dat niemand wist dat het communisme snel zou verdwijnen. Je moest leren leven met die macht.”
Beatrice de Graaf is sinds 2007 verbonden aan het Centrum voor Terrorisme en Contraterrorisme van de Universiteit Leiden (campus Den Haag), waar ze intussen fulltime universitair hoofddocent is.
