Onlangs hield de Rotterdamse hoogleraar Elbert Dijkgraaf zijn oratie over het meten van de effectiviteit van overheidsbeleid, het thema van zijn leerstoel. In het aan zijn oratie ten grondslag liggende onderzoek toont hij aan dat niet bewezen kan worden dat het overheidsbeleid om door middel van convenanten energieverbruik te verminderen en CO2-reducties te realiseren, effectief is. Ondanks dit schokkende onderzoeksresultaat heeft zijn betoog nauwelijks verontrusting in politiek Den Haag veroorzaakt.Sancties

Dijkgraaf pleit voor een verplichte, transparante en geverifieerde publicatie van effecten, maar ook voor sancties indien bedoelde beleidseffecten niet worden gerealiseerd. Het is opmerkelijk dat beleidsmakers nauwelijks inzicht hebben in de effecten van het beleid. Hoe kunnen zij verantwoording afleggen als ze nauwelijks de effectiviteit meten?

Overigens geldt het gebrek aan inzicht in de effectiviteit van beleid niet alleen de overheid. Ook het bedrijfsleven kampt met dezelfde door Dijkgraaf gesignaleerde manco’s, namelijk gebrek aan vastlegging van betrouwbare en vergelijkbare gegevens om beleidseffecten te kunnen meten.

Wat overblijft is een gevoel van symptoombestrijding en schijntransparantie. Overigens worden ambtenaren en topmanagers erg boos als je ze daarvan beschuldigt. Maar moeten wij ook de hand niet in eigen boezem steken? Ook wij verantwoorden liever wat we allemaal doen in plaats van wat we er daadwerkelijk mee bereiken. Net als bij ambtenaren en topmanagers gaat het ons vaak ook om de resultaten op de korte termijn.

Bonussen worden veelal ook niet bepaald op basis van effectiviteit van het gevoerde beleid. Het is bijna bonusmaand, maar ik ben benieuwd hoeveel er wordt ingeleverd op grond van ineffectiviteit. Stel je voor dat elke ineffectieve ambtenaar als sanctie zijn dertiende maand moet inleveren. Het Malieveld in Den Haag zou te klein zijn.

De praktijk wijst uit dat we op sommige momenten allemaal horende doof en ziende blind zijn. In feite spelen we dan het spelletje ”ik zie, ik zie, wat jij niet ziet…” en mogen we de uitkomst raden. Niets menselijks is ons vreemd. De wethouder mag immers niet falen in de aanpak van het integratiebeleid. Een kerkelijke organisatie wil liefst niet weten dat er miljoenen in een heilloos automatiseringstraject worden gestopt en de minister van Volksgezondheid wil liefst niet bekendmaken wat zijn vaccins tegen de griep kosten.

Salomo

Bestuurders, de wereld roept om echt resultaatgericht besturen! Dat vergt draagvlak bij beleidsmakers en uitvoerders en betekent dat vooraf duidelijk wordt gemaakt welke effecten men wil bereiken en welke doelen daarvoor gerealiseerd moeten worden. Op basis hiervan bepaalt men dan vervolgens de te verrichten activiteiten en wat die mogen kosten. Ook worden effecten en kosten geëvalueerd. Alleen dan kan de professor uit Rotterdam eindelijk bewijzen of specifiek beleid ook daadwerkelijk effectief is geweest. Vertelde Salomo ons al niet dat door wijsheid een huis wordt gebouwd en door verstandigheid bevestigd?

De auteur is directeur bij IRS in Rotterdam.

Reageren aan scribent? nietbijbroodalleen@refdag.nl.