Terreur was er in alle Oostbloklanden, maar nergens zo erg als in Roemenië. Het eens zo mooie Oost-Europese land was in een spookstaat veranderd. Bijzonder sinister was het optreden van de geheime politie, de Securitate. Iedereen bespioneerde iedereen, en de schappen van de dienst zouden uiteindelijk 165 miljoen dossiers bevatten. En dat op een bevolking van 21 miljoen.

Nog altijd zijn de activiteiten van de Securitate in nevelen gehuld. De communistische machthebbers, na de Wende van 1989 ”sociaaldemocraten” geheten, bleven de belangrijkste overheidsfuncties bekleden en hebben naar verluidt belastende documenten verdonkeremaand.

Pas in 1999 kwam er in Roemenië een wet tot openbaarmaking van de Securitatearchieven. Desondanks is het loskrijgen van gegevens geen sinecure. Illustratief is de ervaring van familieleden van ds. Ferenc Visky. Al jarenlang zijn ze bezig met het opvragen van hun dossiers bij de Securitate. In Nederland kreeg het domineesgezin bekendheid door het boek ”Op adelaarsvleugelen gedragen” van Julia Visky.

Werkkampen

Ds. Ferenc Visky werd in 1958 gearresteerd. Zijn vrouw en zeven kinderen werden kort daarop naar de Roemeense Goelag van werkkampen bij de Zwarte Zee gedeporteerd. Ook na de vrijlating van ds. Visky in 1964 en na de terugkeer van het gezin, werden de Visky’s tot in 1988 voortdurend door de Securitate geschaduwd en bedreigd. Gebruikmakend van hun recht hebben de zonen van de predikant geprobeerd hun Securitatedossiers boven tafel te krijgen.

Ferenc Visky, de oudste zoon, verstuurde op 29 mei 2001 als eerste een verzoekschrift naar Boekarest. De officiële instanties gaven taal noch teken. Op 21 januari 2002 deed Ferenc jr. opnieuw een poging, ditmaal met de vermelding dat de Visky’s officieel door de staat als ”politieke gevangen” waren erkend. Geen antwoord. Ferenc Visky verstuurde op 1 augustus 2002 de beide brieven nog eens per fax en nog diezelfde dag belde hij naar het bureau of de fax was ontvangen.

Pas op 13 oktober 2003 kwam eindelijk de eerste officiële reactie: „In de archieven is één map met de naam Visky. Als u dit dossier wilt inzien, moet u eerst uw identificatiepapieren opsturen.” Uiteindelijk kon Ferenc Visky jr. op 23 oktober het dossier in ontvangst nemen.

Codenaam Adam

Ferenc Visky jr. is bevoorrecht. Talloze andere Roemenen ontvingen de meest dwaze antwoorden op hun verzoek om inzage in Securitatedossiers. Bijvoorbeeld: „Helaas is het onmogelijk uw dossiers op te sturen. Ze liggen zo hoog opgestapeld dat onze ladders daar niet bij kunnen.”

In de dossiers wordt niemand met de echte naam aangeduid. Toen Ferenc jr. de codenaam van zijn vader ontdekte, moest hij huilen, omdat deze de Bijbelse codenaam ”Adam” had gekregen. Uit het dossier bleek dat de geheime dienst ds. Visky al vanaf 1945 had gevolgd.

De aanleiding voor de Securitatebelangstelling was bijna komisch. Ds. Ferenc Visky had in de stad Salonta gepreekt over een tekst uit Openbaring: „Wij verwachten nieuwe hemelen en een nieuwe aarde.” Een verklikker had als aandachtige toehoorder de informatie aan de geheime dienst doorgespeeld. De Securitate interpreteerde de tekstkeus als volgt: „Uit het verlangen naar een nieuwe aarde blijkt zonneklaar dat de prediker niet tevreden is met de socialistische orde en daarom kan deze preek worden beschouwd als agitatie tegen het communisme.”

De dossiers over ds. Ferenc Visky bevatten maar liefst 3000 pagina’s. Uit de stukken blijkt dat de informanten geen vreemdelingen in Jeruzalem waren. Het is schrijnend te constateren dat ook gemeenteleden en ambtsdragers uit de Hongaarse Gereformeerde Kerk informanten van de Securitate waren.

De elektricien

De ervaringen van de Visky’s staan niet op zichzelf, maar zijn exemplarisch voor de gang van zaken in Roemenië. De Visky’s zullen deze duistere geschiedenis waarschijnlijk door enkele publicaties aan het licht brengen. Hoewel ze geen behoefte hebben om mensen te beschuldigen, voelen zij zich verplicht tot een eerlijke en gedocumenteerde geschiedschrijving. Het nooit opgeklaarde verleden drukt nog altijd op de kerken in Roemenië.