Bij de poort bejubelde Berlijn nog één maal de eregasten Michail Gorbatsjov, Lech Walesa en de strijders voor de burgerrechten van 1989. „Vrijheid ontstaat niet vanzelf. Voor vrijheid moet gevochten worden”, zei de Duitse bondskanselier Angela Merkel maandag tijdens de herdenking.

Merkel, van oorsprong Oost-Duitse, ziet in de bevrijding van de DDR ook een verplichting voor de toekomst. „Wij hebben het in eigen hand om ook de grenzen van onze tijd te overwinnen, net zoals wij er in 1989 in deze gedeelde stad in geslaagd zijn. Als wij erin geloven, zullen wij erin slagen.”

Michel Pfeiffer heeft zojuist een roos in de restanten van de Muur gestoken, net als vele honderden die ’s morgens naar de nieuwe herdenkingsplek over de Berlijnse Muur, aan de Bernauer Straat, zijn gekomen. „Voor de mensen die stierven toen ze wilden vluchten”, zegt hij met een ernstig gezicht. Hij is speciaal uit Frankfurt gekomen om „erbij te zijn”, zoals hij zegt.

Velen wilden gisteren bij de viering van twintig jaar val van de Muur zijn. Aan de Bernauer Straat is zo’n 50 meter grensstrook met originele Muurdelen nagebouwd, die door de burgermeester van Berlijn, Wowereit, geopend wordt. Schoolklassen komen voorbij voor aanschouwelijk onderwijs en blijven hangen om foto’s van de rozen te maken als de burgermeester weg is.

Diaconessenzuster Brigitte Quiesser komt net uit de kapel van de Verzoeningskerk naast het openluchtmuseum, waar een openbaar gebed plaatsvond. De kapel, een moderne ovaal uit hout en beton, herinnert aan de Verzoeningskerk, die hier tot 1985 stond, maar op last van de DDR-leiding met de grond werd gelijkgemaakt.

De Muur heeft haar leven sterk beïnvloed, vertelt Quiesser. De bouw van de Muur deelde haar diaconessenhuis in twee gescheiden huizen op. „Ik was in het Westen op dat moment, maar ben vrijwillig naar het oostelijke huis teruggegaan omdat ik daar stond ingeschreven. Later kocht het Westen me vrij en kon ik in het westelijke diaconessenziekenhuis werken, direct aan de Muur. Daar was altijd personeel tekort.” Ze heeft in al die jaren veel gewonde Oost-Duitsers verzorgd, die op deze plek wisten te vluchten.

Toen de Muur viel, gold haar eerste dank God. Ze had nooit opgehouden ervoor te bidden. De dag herinnert ze zich nog goed. „Het was zo koud. Hordes mensen kwamen zich bij ons opwarmen voordat ze verder West-Berlijn in trokken.”

Aan de voormalige grensovergang Sonnenallee hebben kinderen van de plaatselijke scholen hun eigen piepschuimmuur geverfd en opgericht. Zo’n honderd mensen kijken toe als de kinderen de muur omverduwen.

Een vrouw met drijfnat grijs haar staat met betraande ogen foto’s te maken. „Ik had niet gedacht dat een beetje symboliek me zo zou raken”, snift ze. „Ik heb 27 jaar in de verboden zone, hier direct bij deze overgang, gewoond. Om hier bezoek te krijgen moest mijn familie weken van tevoren toestemming aanvragen.”

Niet voor niets ging het officiële programma ’s ochtends van start met een herdenkingsdienst in de Gethsémanékerk in het stadsdeel Prenzlauer Berg. Vanuit de kerken werd in de jaren tachtig de oppositie georganiseerd en de Gethsémané speelde hierin een belangrijke rol. In de dienst waren onder anderen Merkel en bondspresident Horst Köhler aanwezig. Vroeg in de avond vullen nogmaals zo’n 500 mensen de kerk voor een speciale viering.

Christian Katzer bekijkt kort voor de dienst nog de tentoonstellingspanelen over de Wende met zijn 9-jarige zoontje Jurek. „Ja, ik vind het belangrijk dat mijn zoontje de Duitse geschiedenis meekrijgt”, zegt Katzer.

Het was maandag feest, maar volgens Katzer is het moeilijk uitbundig feest te vieren. „Daarvoor is deze datum te veel belast”, vindt Katzer. „De Rijkskristalnacht, die op 9 november 1938 plaatsvond, kun je niet vergeten of maar een jaartje overslaan.” Vandaar dat veel mensen ondanks de feestelijke herinnering ingetogen zijn.