Het is dit rampscenario dat Washington niet moe wordt om te herhalen. Bij het laatste bezoek van de Britse premier Tony Blair aan Washington wees president Bush erop dat het Internationaal Atoomagentschap (IAEA, International Atomic Energy Agency) in Wenen er enkele jaren geleden al op had gewezen dat Bagdad „in een tijdsbestek van zes tot twaalf maanden” in staat zou zijn om kernwapens te produceren. Toen The New York Times naar Wenen belde om het rapport op te vragen, meldde een woordvoerder dat het IAEA zo’n rapport „nooit” heeft gepubliceerd.

Maar als Bagdad binnenkort wel over kernwapens zou beschikken, dan ontstaat er toch een moeilijke situatie? „Niet moeilijker dan ten tijde van de Koude Oorlog. Toen stonden er twee kernmachten tegenover elkaar die elkaar in evenwicht hielden. Waarom zouden de VS samen met andere kernmachten zoals Rusland, Frankrijk en Groot-Brittannië dan nu niet in staat zijn om een kleine kernmacht als Irak in toom te houden? In deze zin is het ”probleem-Saddam Hussein” dus zeker beheersbaar. Dat is trouwens ook wat Condoleezza Rice in 2000 schreef in het januari/februarinummer van Foreign Affairs, in antwoord op de vraag wat er zou moeten gebeuren als Bagdad over massavernietigingswapens zou beschikken. Nu zij nationaal veiligheidsadviseur is geworden en Bush’ beleid moet verdedigen, denkt zij er blijkbaar anders over”, meent professor John Mearsheimer, hoogleraar politieke wetenschappen gespecialiseerd in internationale veiligheidsvraagstukken aan de universiteit van Chicago.

Oorlogszuchtig
Saddam Hussein is geen zelfmoordenaar als hij wordt geconfronteerd met overweldigende tegenkrachten, volgens Mearsheimer. Hij wijst erop dat de Amerikanen Hussein aan de vooravond van de Golfoorlog lieten weten dat hij kon rekenen op een vernietigend antwoord, als hij zou besluiten om massavernietigingswapens -in casu chemische of biologische wapens- tegen geallieerde troepen te gebruiken.

„Men wist toen dat Bagdad over zulke wapens beschikte, want die waren enkele jaren eerder gebruikt tegen de Koerden in het noorden van het land. De toenmalige bondgenoot van Bagdad -Amerika- wist daarvan, maar beschouwde in de jaren tachtig steun aan Irak in de strijd tegen het veel gevaarlijker geachte Iran belangrijker en keek daarom de andere kant uit. Maar goed, Bagdad wist bij het begin van de Golfoorlog dus waar het aan toe was en zette geen ’verboden’ wapens in tegen geallieerde troepen”, aldus Mearsheimer.

Maar Saddam Hussein is toch een van de meest oorlogszuchtige leiders in het Midden-Oosten? Het antwoord op die bewering vereist volgens Mearsheimer een nauwkeurige bestudering van de geschiedenis. Saddam heeft nooit een oorlog tegen Iran gewaagd, toen Amerika’s bondgenoot de sjah daar nog aan het bewind was. De Iraakse dictator wist dat hij tegen die combinatie niet was opgewassen.

Nadat de sjah door Khomeini c.s. verjaagd was, begon Teheran echter anti-Saddam-groepen binnen Irak te steunen. Dat was volgens professor Mearsheimer aanleiding voor de Iraakse dictator een beperkte oorlog tegen aartsvijand Iran te beginnen. „Niet om Iran te veroveren, maar om het politieke machtsevenwicht ten gunste van Bagdad te verschuiven”, meent Mearsheimer.

Osama bin Laden
Ook de verovering van Koeweit in 1990, die tot de Golfoorlog leidde, ziet Mearsheimer niet als pure agressie. „Er was een dispuut tussen Irak en Koeweit. Maar voordat Saddam besloot om zijn troepen op deze kleine golfstaat af te sturen, polste hij de Amerikanen. De toenmalige Amerikaanse ambassadrice in Irak, April Glaspie, verklaarde bij deze gelegenheid tegen Saddam: „Wij hebben geen mening over Arabisch-Arabische conflicten, zoals uw meningsverschil met Koeweit.” Saddam beschouwde die uitspraak als het groene licht voor z’n geplande operatie tegen Koeweit. Dat was een misvatting, zeker, maar je ziet dat de Iraakse dictator ook hier voorzichtiger -rationeler zo je wilt- handelde dan vaak wordt voorgesteld.”

Professor Mearsheimer verwacht overigens niet dat Saddam met terreurgroepen zoals bijvoorbeeld al-Qaida zal samenspannen. „Die combinatie is niet erg waarschijnlijk. Religieuze extremisten zoals Osama bin Laden of zijn opvolgers moeten niets hebben van seculiere leiders als Saddam, die overigens pas sinds kort op de moslimtoer gaat om wat meer steun in de islamitische wereld te verwerven. Maar stel dat het wel tot een samenwerking zou komen en Bagdad een terreurbeweging kernwapens verschaft. Dan geeft Saddam alle macht uit handen en tegelijkertijd zou hij verantwoordelijk worden gehouden voor de daden van anderen. Saddam Hussein streeft net als Noord-Korea zeker naar het bezit van kernwapens, maar niet om die vervolgens aan anderen cadeau te doen”, verzekert Mearsheimer.

Is het dan niet een nobel streven het Iraakse volk te verlossen van een wrede dictator? „Dat argument hoor je de laatste tijd in Washington steeds vaker, maar de VS zijn nog nooit geïnteresseerd geweest in democratie in het Midden-Oosten. Men streefde altijd naar stabiliteit, ook als dat ten koste van de democratie ging. Velen zouden het toejuichen als Amerika mensenrechten en democratie tot hoekstenen van het buitenlands beleid zou verklaren, maar dan moet Washington er ook rekening mee houden dat nieuwe democratieën leiders kiezen die niet veel op hebben met de Verenigde Staten. Stabiele olieleverantie is tot nu toe het enige dat wérkelijk voor deze regering telt. Als dat tot oorlog leidt, zal dat vrees ik voor ons én voor onze bondgenoten zeer ernstige gevolgen hebben.”