De hervormde kerk in het Gelderse Elst is, ondanks haar monumentale uitstraling, niet de oudste van het dorp. In de diepe kelder onder het godsgebouw liggen oudere exemplaren: de resten van een Romeinse tempel, een vroegchristelijke en een romaanse kerk.
Tijdens een restauratie in 1948 stuitten bouwlieden op de fundamenten van oude gebouwen. De vorm en de toestand van de stenen deden een hoge ouderdom vermoeden.
Volgens archeologen was de vondst een Romeinse tempel, die in het jaar 50 na Christus werd gebouwd op de plaats waar nu de kerk staat. Bouknegt: „Wanneer zo’n gebouw voor het eerst werd gebruikt, liep men met een schaap, een rund en een varken een rondje om de tempel. Daarna offerden de priesters de dieren en begroeven de koppen in een kuil. Bij de opgravingen ontdekten we die resten.”
Ook resten van beeldjes van de Griekse god Hercules wijzen erop dat het om een Romeinse tempel gaat. In de grond werd een arm met een knots gevonden, het symbool van Hercules. „In deze tempel vereerden Romeinen en Elstenaren Hercules en de Bataafse god Magusanus. De Romeinen kozen voor twee goden om de bevolking te vriend te houden.”
In 750, toen het christendom de leidende godsdienst werd in Nederland, bouwden christenen een kerk op het terrein. „De kwaliteit van dat bouwsel is lager. Vergeleken met de Romeinen maakten de vroegchristelijke bouwers er een puinhoop van.” De historische schatten worden niet alleen onder, maar ook boven de grond tentoongesteld. De omtrekken van de tempel zijn met muurtjes aangegeven. In de kelder staan muren van de oude tempel van 3 meter hoog en 2 meter dik.
Bouknegt: „We nodigen graag mensen uit. Dit is de plek waar 2000 jaar lang mensen goden vereerden en offerden.”
Dit is het eerste deel in een serie over ondergronds cultureel erfgoed dat vorige week door minister Plasterk is aangewezen als rijksmonument.
