Het is nog vroeg in de ochtend, maar het loopt al tegen de 40 graden Celsius. Twee mannen -gezichten zwart van het roet, grote zweetplekken op hun wijde shirts- slepen vanaf de weg uitpuilende zakken naar de bedding van de Lyaririvier in Karachi. Ze storten een massa snoeren en kabels uit op de grond en schikken die in een lange lijn. Dan steken ze de boel in brand. Vanaf de Arabische Zee wakkert de wind de vlammenzee aan en dikke zwarte wolken drijven naar de woonwijken langs de rivier. Als het vuur is gedoofd, rest een kluwen koperdraad. Die wordt teruggepropt in de lege zakken en naar de vrachtwagen boven aan de weg gebracht. Daar wachten nog tientallen zakken afval.Duizenden tonnen e-waste, computers en andere consumentengoederen zoals mobieltjes, worden gedumpt in het Lyaridistrict van Karachi. Veel van het afval wordt uit elkaar gehaald en gerecycled onder onveilige omstandigheden, waardoor pvc’s, zware metalen en vlamvertragers die in de apparatuur verwerkt zijn, in het milieu terechtkomen. Dioxine, cadmium, lood, chroom en arsenicum zijn aangetroffen in concentraties die vijf tot zes keer hoger liggen dan de veilige norm. De mensen die in de afvalverwerking emplooi vinden, onder wie veel jongeren en kinderen, zijn niet of nauwelijks beschermd tegen die giftige stoffen. Ze hebben last van hun luchtwegen en klagen over pijn in nieren en ogen. Van de stoffen waar ze mee werken is bekend dat ze kankerverwekkend zijn.

Lyari heet ”de moeder van Karachi” omdat hier het begin lag van wat nu een metropool is met een geschat inwoneraantal van 18 miljoen. De Lyaririvier, die de woonwijk zijn naam gaf, stroomt vuil en zwart de delta van de Arabisch Zee in. Verschillende industrieën, waaronder de e-waste recycling, lozen ongefilterd afvalwater in de rivier. Het Pakistaanse National Institute of Oceanography vond hoge concentraties lood, chroom, cadmium, arsenicum en zink in zeewieren, sedimenten, vis, kreeft, krab en garnalen.

Wasim Khan (21) en zijn vriend Ehmad (19) zoeken langs de rivier naar afval waar nog metaal in kan zitten. Wasim: „Soms betrapt de politie ons als we afval verbranden. We geven ze 30 of 40 roepies (30 tot 40 eurocent) en dan laten ze ons met rust.”

Wasim vindt dat de regering het verbranden van afval moet verbieden: „Het afval is een kanker. Het is als de dood die rondwaart.” Maar Ehmad wil geen verbod: „Dan hebben we geen werk meer en zwerft iedereen rond. Ze moeten het niet verbieden, maar het afval verbranden op een veilige plek.”

Zover is het nog lang niet. De e-waste komt Pakistan binnen als ”tweedehands goederen”, zegt directeur-generaal Asif Khan van de Pakistaanse Environmental Protection Agency (EPA). „De handelaren zetten ons onder druk en zeggen dat veel armen ervan afhankelijk zijn voor hun inkomen.” De EPA is een tandeloze toezichthouder: „Ik weet dat de vervuiling groot is. Het is een enorm probleem, maar ik heb niet eens het budget om het goed in kaart te brengen”, verzucht Khan.

Razendsnelle ontwikkelingen in de technologie en een alsmaar dalende prijs hebben ervoor gezorgd dat computers, mobieltjes en andere elektronische gadgets steeds sneller worden vervangen. De levensduur van een computer in rijke landen is gedaald van gemiddeld zes jaar in 1997 naar zo’n twee jaar in 2005. Ook mobiele telefoons worden iedere twee jaar vervangen. Het Amerikaanse Forrester Research, een onderzoeksbureau in de it- en technologiesector, voorspelde dat er eind dit jaar 1 miljard pc’s zullen zijn en verwacht door de economische groei in India en China het tweede miljard al tegen 2015. Volgens UNEP, het milieuprogramma van de VN, is elektronisch afval de snelst groeiende stroom stedelijk afval.

Voor het Nederlandse ministerie van VROM is het tegengaan van illegale e-wastetransporten naar Afrika en Azië prioriteit omdat het afval zo veel giftige stoffen als lood, kwik en pvc’s bevat. Elektronisch afval valt onder de Baselconventie, die het dumpen van gevaarlijke stoffen in andere landen verbiedt. Nederland als transportland speelt ongewild een belangrijke rol, zegt inspecteur Carl Huijbregts, projectleider e-waste-export bij de VROM-inspectie: „Twee derde van de illegale transporten komt uit het buitenland.”

Volgens Huijbregts kent ook de inzameling in Nederland via de verwijderingsbijdrage beperkingen: „Er is geen verplichting om de goederen af te staan aan het daartoe opgezette verwerkingssysteem.” Dus verkopen detaillisten de ingezamelde producten weer door aan handelaren: „Helaas gebeurt dat ook aan illegale handelaren; daarvan zijn er honderden in Europa. Ook in Nederland wordt afval opgekocht door particulieren en bedrijfjes die vaak niet eens geregistreerd staan bij de Kamer van Koophandel. Vanuit Azië en Afrika komen bovendien ”afvaltoeristen” die partijen opkopen en verschepen.” De omvang van het illegale circuit kan Huijbregts niet kwantificeren.

Hij verwijst naar rapporten van milieuorganisaties Greenpeace en het Action Network die berichtten over grootschalige, onveilige verwerking in Afrika en Azië. ”Maar ook volgens de nationale wetgeving van China zelf, mag daar geen e-waste geimporteerd worden”, zegt Vrom-inspecteur Huijbregts. Vrom meldt sinds kort verdachte zendingen aan de Chinese autoriteiten, zodat transporten bij aankomst gevolgd kunnen worden. Ook wil de inspectie gaan samenwerken met India en Ghana. Uit een rapport dat afgelopen zomer aan de Tweede Kamer werd gestuurd, blijkt dat het bij illegale transporten het vaakst gaat om electronisch afval dat om het exportverbod te omzeilen, gelabeld is als te repareren garantiegoederen of bruikbare tweedehands.

http://www.grid.unep.ch/product/publication/download/ew_ewaste.en.pdf

http://www.greenpeacenl/campaigns/giftige-stoffen-2