Barneveld telt vele kerken. Een oude, monumentale kerk in het centrum en tal van modernere kerken in de nieuwbouwwijken. Gemeenten die samenkomen in de Veluwehal of in een bedrijfsverzamelgebouw. Grote kerken voor grote gemeenten op vaak veel te kleine stukjes grond. Altijd ruimtegebrek. Passen en meten waar nog net een paar extra stoelen gezet kunnen worden. Een luxeprobleem. Maar wel een probleem waar de meeste kerken in Barneveld mee worstelen.

Het in goede banen leiden van de verkeersstromen heeft bij de keuze van een locatie voor de nieuwbouw van de gereformeerde gemeente in Nederland een belangrijke rol gespeeld. S. de Vos, voorzitter van de bouwcommissie: „Dat is nog wel iets waarover we zorgen hebben. Wij hebben plaats voor ongeveer 650 auto’s. Maar de vraag is natuurlijk hoe lang het duurt voordat die na afloop van de kerkdienst allemaal weer weg zijn.”

De Hoeksteen, het kerkgebouw van de gereformeerde gemeente in Nederland, telt 2500 zitplaatsen. Door het openschuiven van een paar vouwwanden kan dit aantal worden opgeschroefd tot 2700. En met wat bouwkundige aanpassingen kunnen dat er op termijn bijna 3100 worden.

Ondanks het grote aantal zitplaatsen is de sfeer in de kerkzaal intiem. Dat komt door een uitgekiende opstelling van de banken in een waaiervorm rond de kansel. Beneden zijn er 1500 zitplaatsen en op de galerij is plaats voor 1000 mensen. „De aankleding, de kleuren van de verf en de gebruikte materialen moeten een warme uitstraling creëren”, aldus De Vos. „De kerkganger moet niet het gevoel hebben in de massa onder te gaan.”

De kerk telt een aantal grote zalen, een goed uitgeruste keuken en een bibliotheek voorzien van moderne scanapparatuur. Een lift in de centrale hal kan kerkgangers zowel naar de op de eerste verdieping gelegen zalen als naar de galerij brengen. Boven de ingang van de lift komt een digitaal informatiepaneel waarop de activiteiten in de diverse ruimtes kunnen worden aangegeven. De koster heeft een eigen kantoor, waar ook alle elektronische apparatuur bediend wordt. Verder is er een grote gestoffeerde consistorie met een kleine keuken. Voor de zondagse kerkdiensten is er direct achter de kansel nog een extra consistorieruimte. Boven de consistorie bevindt zich de zogenoemde Diakenenzaal. In de fietsenkelder onder de kerk passen ongeveer 550 fietsen.

Adullam
De in aanbouw zijnde kerk van de gereformeerde gemeente, Adullam, is aanmerkelijk kleiner dan De Hoeksteen. Er wordt in de volksmond al gesproken over de ”grote kerk” en de ”kleine kerk”. Toch is de kleine kerk straks eigendom van de grootste kerkelijke gemeente van de twee. Lang is er nagedacht over het ruimtegebrek in de 2200 zitplaatsen tellende Rehobothkerk in Barneveld-Centrum. Toezichthouder op de bouw E. Barten: „Allerlei opties zijn de revue gepasseerd, maar uiteindelijk hebben we besloten een tweede kerk te bouwen in Barneveld-Zuid.”

De Adullamkerk, die in december geopend wordt, is inmiddels voor een groot deel gereed. Alleen de inrichting laat nog op zich wachten. Ook hier een grote kerkzaal, die toch niet groot lijkt. Barten: „De afstand van de achterste rij tot de kansel is niet meer dan 21 meter.” In de kerk komen vooralsnog 1400 zitplaatsen. Als er een galerij wordt aangebracht, is er in Adullam plaats voor 1800 mensen. „Groter willen we echt niet, dan wordt het te massaal”, vindt de voorzitter van de bouwcommissie, ouderling A. van de Kieft.

De gereformeerde gemeente van Barneveld telt in totaal 3350 leden. „Door de recente instituering van een gemeente in Ede zijn we dit jaar niet echt veel gegroeid”, aldus Van de Kieft. Als de kerk in december geopend wordt, zullen de leden van de gereformeerde gemeente verdeeld worden over Rehoboth en Adullam. Van de Kieft: „Dan is het de bedoeling dat de classis zal besluiten twee zelfstandige gemeenten te institueren. Maar we moeten even zien hoe dat gaat, want mensen zijn geen turven.”

Ook in Adullam zijn er tal van zalen, waaronder een trouwzaal die zo’n 175 zitplaatsen krijgt. Om de kerk heen kunnen 450 auto’s geparkeerd worden. Onder de kerk is een fietsenstalling voor 400 fietsen. Evenals de grote zaal in De Hoeksteen is de kerkzaal in Adullam uitgerust met airconditioning.

De samenwerking bij de bouw van twee kerken is goed geweest, vinden beide gemeenten. De Vos: „We hebben de procedurele voorbereiding van dit project gedaan alsof het om de bouw van één kerk ging.” Barten: „We hebben de zaken steeds goed onderling afgestemd.”

Beide kerken zijn getekend door Van Beijnum architecten uit Amerongen. „Maar het was een voorwaarde van de gemeente dat de twee kerken nadrukkelijk van elkaar zouden verschillen”, aldus Barten. „En dat is gelukt.”

Vrijwilligers
De totale kosten voor Adullam bedragen volgens Barten ongeveer 8,5 miljoen euro, inclusief de grondaankoop en de bouw van een pastorie en een kosterswoning. „We hebben er bewust voor gekozen het meeste werk te laten doen door de aannemer en niet door vrijwilligers. Dit met name uit oogpunt van veiligheid en de voortgang van de bouw. In de woningen wordt bij de afwerking wel veel door vrijwilligers gedaan.”

Van de Kieft vindt het feit dat veel mensen de kerken te massief en te beeldbepalend vinden voor het dorp „niet terecht.” „We moesten wat en onze gemeente heeft hier weloverwogen voor gekozen.”

De totale bouwinvestering voor De Hoeksteen bedraagt volgens De Vos 10,5 miljoen euro. „Dat is inclusief de grond en een kosterswoning, die overigens vrijwel helemaal door vrijwilligers is gebouwd. Ook in de kerk hebben vrijwilligers erg veel gedaan. We schatten dat hun werk, samen met overige beschikbaar gestelde materialen en diensten, zo’n 1,5 miljoen euro op de kosten heeft bespaard.”

De Hoeksteen heeft een dure uitstraling. „Maar hij ís niet duur”, zegt De Vos. „Reken de kosten maar eens om per zitplaats. Als je daarbij bedenkt dat er geen hypotheek op rust maar dat al het geld is gekomen uit de verkoop van de oude kerk en uit giften en leningen van gemeenteleden, dan zijn wij daar blij mee. Als straks de balans wordt opgemaakt, is er geen ton tekort en er is geen ton over. Dat noemen wij opmerkelijk.”