Aardrijkskundig gezien mag Ierland een eiland zijn, in sociaal opzicht is het dat niet (meer). Begin jaren negentig bepaalde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) dat het verbod op homoseksualiteit achterhaa ld was, en Ierland kon weinig anders dan zich aanpassen aan de hem omringende wereld.

Sinds de invoering van de Civil Partnership Law in het Verenigd Koninkrijk (en dus ook in Noord-Ierland) begin 2005, voelt de Ierse republiek de hete adem in haar nek.

De Ierse mensenrechtencommissie wees er twee jaar geleden op dat het vredesakkoord tussen de strijdende partijen in Noord-Ierland uit 1998 ook consequenties heeft voor de erkenning van homorelaties. In dit Goede Vrijdagakkoord erkent zowel Groot-Brittannië als Ierland dat ze in alle gebiedsdelen dezelfde mensenrechten beschermen. Omdat homo’s vanaf 2005 in Noord-Ierland hun relatie kunnen vastleggen, zou dat ook in Ierland moeten kunnen. Een creatieve uitleg van een vredesakkoord tijdens een burgeroorlog, maar juridisch is er nooit kritiek op gekomen. Ook vond de commissie dat gezinnen van niet-gehuwde ouders bescherming verdienen.

Mijlpaal

De Hoge Raad bepaalde al in 2004 dat het huwelijk waarover de grondwet spreekt alleen een verbintenis kan zijn tussen een man en een vrouw. De rechter was gevraagd het huwelijk te erkennen dat twee lesbiennes in Canada hadden gesloten. Daarmee was voor de regering duidelijk dat voor de invoering van een ‘echt’ homohuwelijk -zoals in Nederland en België- een wijziging van de grondwet (en dus ook een referendum) nodig was.

In het parlement diende de oppositie twee keer een initiatiefvoorstel in. Met allerlei formele trucjes wist de regering stemming hierover te voorkomen, anders waren de voorstellen waarschijnlijk aangenomen.

De regerende partij Fianna Fail beloofde daarom vorig jaar in het verkiezingsprogramma dat er een regeling voor samenwonende homoseksuelen zou komen. Vorige week kondigde het kabinet aan hoe het voorstel eruit gaat zien. Na de zomer komt er een wetsvoorstel dat een officieel partnerschap regelt voor de Belastingdienst, pensioenen en bijvoorbeeld erfenissen. Bewust is de adoptie van kinderen buiten de regeling gehouden.

De eerste reacties van de homobeweging waren vorige week positief. Het voorstel was een “belangrijke mijlpaal”, aldus Gay and Lesbian Equality Network.

Maar zaterdag kwam het al in vier steden tot betogingen tegen het voorstel van de regering. De homolobbygroep Noise noemde het geregistreerd partnerschap “een tweederangsburgerschap” en “apartheid voor homo’s en lesbiennes.”

Het verzet van de tegenstanders is niet erg georganiseerd. De rooms-katholieke bisschoppen kwamen al aan de vooravond van de aankondiging met een verklaring. “Het huwelijk veronderstelt dat de geslachten elkaar wederzijds aanvullen”, aldus de bisschoppen. “Het huwelijk is niet zomaar een van vele relaties, maar een heel specifieke.” Of de bisschoppen actief zullen gaan lobbyen tegen de wet, kan een woordvoerder niet zeggen.

Ook het rooms-katholieke Iona Institute, dat zich richt op de verdediging van huwelijk en gezin, beperkt zich tot het beïnvloeden van de publieke opinie, aldus directeur David Quinn. “Ik heb wekelijks een column in een grote krant en verschijn veel op televisie.”

Hij zal zich in zijn kritiek concentreren op de “nieuwe discriminatie”, aldus Quinn. “In naam van de gelijkheid worden de rechten van kinderen hier vertreden. Kinderen hebben recht op een vader en een moeder. We moeten de rechten van kinderen niet opofferen aan de gelijkheidswensen van volwassenen.”

Voluit

In de politiek is de oppositie ook zwak. De meeste weerstand bestond in de regeringspartij Fianna Fail. Tijdens een fractievergadering dienden enkele Kamerleden deze week een motie in om te voorkomen dat de definitie van het huwelijk zou veranderen. De partij stelde zich echter voluit achter de regering.

De onafhankelijke senator Ronan Mullen bepleit dat de wet -met de belasting- en pensioenvoordelen-ook gaat gelden voor “niet-romantische” relaties. Hij denkt aan samenwonende vrijgezelle zussen of verzorgers van bejaarde mensen, “die wederzijds van elkaar afhankelijk zijn en offers voor elkaar brengen.”

Huwelijk en gezin in Ierse grondwet

Volgens de Ierse premier Brian Cowen zet het voorstel voor geregistreerd partnerschap voor homoseksuelen het gezin op geen enkele manier op losse schroeven. “Het huwelijk wordt beschermd door de grondwet”, verzekerde hij vorig week. “De voorrang voor het huwelijk verandert niet.”

De Ierse grondwet -die begint met een lofzang op de drie-enige God- noemt het gezin “de fundamentele eenheid in de samenleving.” Het is de “noodzakelijke basis van sociale orde en is onmisbaar voor het welzijn van volk en staat.”

De familie is ook “een moreel instituut met onvervreemdbare en onafscheidelijke rechten, die voorafgaan aan andere wetten en erboven uitstijgen.”

De constitutie, die in 1937 van kracht werd, legt aan de staat op “de rechten en het gezag” van het gezin te beschermen. De staat moet ook garanderen het huwelijk “met speciale zorg te beschermen en tegen aanval te verdedigen.”

De opstellers van de Ierse grondwet gingen ervan uit dat de vrouw onmisbaar is voor een goed gezinsleven. De staat moet er daarom voor zorgen dat “moeders niet door economische noodzaak worden gedwongen te werken met verwaarlozing van de plichten thuis.”