De praktijken van Koop Tjuchem kwamen donderdag aan het licht toen de commissie-Vos J. Kruithof, accountant bij KPMG, verhoorde. Volgens Kruithof, die de jaarrekeningen van Koop Tjuchem controleerde, stuurde Koop deze „investeringen” naar „partijen die vrij nieuw waren” in de markt.

Behalve vage bedrijfjes in Hongkong, betrof dat ook het bedrijf Simatko (een afkorting van Sint Maarten Koop), gaf getuige Bos aan. Bos, voormalig technisch directeur van Koop Tjuchem, werd donderdag voor de tweede maal door de commissie gehoord. Op Sint Maarten ontving Bos, op zijn huisadres, „zeven à acht rekeningen uit alle hoeken van de wereld, alle met een bedrag van zes ton in dollars.” Bos stuurde die rekeningen door naar zijn baas, Henk Koop, in Nederland. „Ik heb er maar geen vragen bij gesteld.”

Ondanks vermoedens dat er zaken niet pluis waren, keurde accountant Kruithof de jaarrekeningen van Koop Tjuchem toch goed. Naar de schaduwboekhouding deed hij bij de hoogste bazen van het bedrijf, Koop en Veerman, wel navraag. Maar toen zij, ook na de beruchte uitzending van het televisieprogramma Zembla, het bestaan daarvan ontkenden, nam Kruithof daar genoegen mee. Wel stelde hij vast dat het doel van veel contante uitgaven niet helder was.

Voor klokkenluider Bos was het doel van dergelijke uitgaven glashelder, zo gaf hij donderdag opnieuw aan. Het geld werd door medewerkers van Koop gebruikt om ambtenaren te plezieren en om te kopen. Bos repte van luxe etentjes, golfwedstrijden en reisjes naar het buitenland.

Ook bordeelbezoek behoorde tot het repertoire van Bos. Zelf zei hij tien à vijftien keer met opdrachtgevers naar een bordeel te zijn geweest om ze gunstig te stemmen, waaronder eenmaal naar het dure Yab Yum. In een uitzending van Zembla sprak Bos eerder al over een Yab Yum-bezoek met een ambtenaar van Rijkswaterstaat dat destijds 10.000 gulden kostte. Hiernaar loopt justitieonderzoek.

Andere „clubbezoeken” die Koop Tjuchem betaalde waren een stuk goedkoper, aldus Bos donderdag. „Het is met diverse ambtenaren gebeurd op een of twee vaste plekken. Het was de bedoeling dat de opdrachtgever het zelf aangaf. We gingen dan na een receptie wat eten, een barretje in en daarna naar een club.”

Bos hield donderdag vast aan zijn stelling dat er in de bouw de afgelopen jaren sprake was van structurele prijsopdrijving. Volgens hem werden de prijzen systematisch verhoogd, omdat ramingen van opdrachtgevers ook veel te hoog waren. Wel zwakte hij zijn stelling af dat de overheid voor 500 miljoen gulden zou zijn bekocht. Dat bedrag moet volgens hem niet per jaar, maar over de afgelopen tien jaar gezien worden.

Ook nuanceerde hij een eerdere beschuldiging dat er zeker honderd ambtenaren zijn die corrupt zijn. Met deze honderd bedoelt hij mensen die cadeautjes van aannemers accepteren van 90 euro of meer. In zijn eigen visie is dat nog geen corruptie. In de visie van de overheid is dit normoverschrijdend. Daar geldt de richtlijn van 34 euro per jaar.