Postema, docent godsdienst en maatschappijleer aan de Jacobus Fruytier Scholengemeenschap in Apeldoorn, werkt sinds 2002 aan de hertaling van alle werken van de predikant Simonides (1629-1675). Het werk is bijna klaar: volgende maand verschijnt in vijf banden het ongeveer 2500 pagina’s tellend ”Verzameld Werk”.Het overzetten van zeventiende-eeuwse taal in hedendaags Nederlands ervoer Postema als een „voortdurende worsteling. Je wilt een goed leesbare tekst maken, maar ook recht doen aan de stijl van de schrijver. Hij zou zich er nog in moeten kunnen herkennen. Verder maak je als hertaler ook een ontwikkeling door. In het begin liet ik woorden als ”van node” gewoon staan, later heb ik dat vertaald in ”nodig”. En dan een woord als ”consciëntie”. Mijn leerlingen weten echt niet dat dat hetzelfde is als ”geweten”.”

Pastoraal

Postema kwam op het spoor van Simonides toen hij zich verdiepte in het leven van diens vriend en leermeester Franciscus Ridderus, over wie hij een biografie heeft geschreven. „Simonides is vooral bekend vanwege zijn werken over het avondmaal. Maar als je je verdiept in zijn leven, blijkt dat hij veel meer heeft gedaan. Ook zijn andere geschriften zijn stichtelijk, origineel en fris. Simonides gebruikte geen honderd woorden als hij er aan tien genoeg had. Dat is bij andere oudvaders anders: dan moet je diep graven voordat je bij de kern bent.”

Vooral de pastorale inslag van de predikant spreekt hem aan. De titels van zijn geschriften zeggen vaak al genoeg: ”De zwaarmoedige ziel vertroost”, ”De ziel onder een wolk”, ”De wenende Maria vertroost”. „Dat zijn onderwerpen die universeel zijn. Simonides was een pastor die weet had van wat er in mensenharten leeft. Daarom is zijn werk na 350 jaar nog actueel. De vragen van toen zijn dezelfde als nu: hoe werkt God in een ziel en hoe krijg ik deel aan het heil?”

De pastorale inslag van Simonides blijkt vooral ook uit zijn geschriften over het avondmaal. Die waren in de tijd van de nadere reformator al zeer populair. Een deel daarvan, waarin hij bekommerden de weg wijst naar het avondmaal, beleefde in de loop van de tijd meer dan honderd herdrukken. „Dat is extreem veel. Ik denk dat er in de Nederlanden geen zeventiende-eeuws boek bestaat dat zo veel is herdrukt.

Het is echter veel minder bekend dat Simonides nog méér over het avondmaal heeft geschreven. Hij bespreekt bijvoorbeeld ook de voorbereidende ziel, het naderen en aanzitten aan de heilige tafel, en de nabetrachting. Ook waarschuwt hij tegen een lichtvaardig aangaan. Deze geschriften zijn het lezen meer dan waard.”

Levensheiliging

Dan het boekje dat hij in de Berlijnse staatsbibliotheek vond. Het is Simonides’ eerste werkje, een uitgebreide preek die hij in 1650 in de Beemster hield. Daarin maakte hij al diverse punten van zijn latere nader reformatorische programma bekend.

„Simonides verkondigde niet alleen de straf op de zonden, maar benadrukte ook sterk de heiliging op alle terreinen van het leven. En dan is hij heel concreet: niet dobbelen op zondag, niet teveel drinken en de kerkdiensten niet verzuimen. Hij roept mensen op zich blijvend te reformeren.”

De actualiteit neemt in Simonides’ preken en geschriften dan ook een belangrijke plaats in. Niet altijd doet hij dat even objectief, vindt Postema. Zoals in ”Nodige boetspraak op deze tegenwoordige tijd” uit 1664, geschreven tijdens de Tweede Engelse Oorlog met de Nederlanden. „Wellicht is Simonides hierdoor wat verblind, want volgens hem zijn er bijna alleen nog in Nederland christenen te vinden. Toch zag hij de oorlog met Engeland als een broederoorlog, waarvan de zonden de oorzaak zijn. De schrijver doet een voortdurend beroep op nadere reformatie van het hart.”

Een ander werkje is ”Worstelinge Jacobs” uit 1672, over de laatste dagen en de terechtstelling van een zekere Jacob van der Graeff. Deze rechtenstudent nam deel aan een aanslag op raadspensionaris Johan de Witt, maar moest dat met zijn leven bekopen.

Volgens Postema is het niet duidelijk of Simonides werkelijk de auteur is van het anonieme geschriftje. In de achttiende eeuw schreef men het pamflet, dat sterk orangistisch getoonzet is, toe aan Simonides. „Maar was die wel zo Oranjegezind? Ik geloof het niet. In heel zijn werk schrijft Simonides maar een paar keer over Oranje, en dan vrijwel zonder uitzondering over Willem van Oranje. Nergens doet hij negatieve uitspraken over het regentenbestel.”

Waarom hij het pamflet dan toch opneemt in het ”Verzameld Werk”? „Tot op heden is niet met zekerheid te zeggen dat het níét van Simonides is.”

Simon Simonides (1629-1675)

Simon Simonszoon komt op 6 december 1629 ter wereld in het Noord-Hollandse dorp De Rijp. Na zijn studie theologie in Leiden en Utrecht wordt Simonides in 1649 predikant in de twee Noord-Hollandse dorpjes Oosthuizen en Hobrede, tegenwoordig onderdeel van de gemeente Zeevang.

Lang kan de gemeente niet van haar jonge predikant genieten, want in 1651 vertrekt Simonides naar West-Zaandam. Ook daar blijft hij korte tijd: op 29 november 1652 wordt hij bevestigd in Rotterdam.

Hier schrijft Simonides het grootste deel van zijn boeken, waarvan de avondmaalswerken uit 1660 het bekendst zijn. Op 9 maart 1664 neemt hij afscheid van Rotterdam. Twee weken later doet hij intrede in de Kloosterkerk van Den Haag. Simonides preekt dan over Handelingen 8:5: „En Filippus kwam af in de stad van Samaria, en predikte hun Christus.”

Simonides blijft tot zijn dood -op 27 april 1675- in Den Haag. Postuum zien nog vier werken het licht. In ”De ziel onder een wolk” schrijft zijn vriend Franciscus Ridderus: „We mogen uitroepen: „Als Simonides niet was gestorven, wij zouden door zijn geschriften niet gelukkig zijn geworden.”