Het Trimbos-instituut presenteerde gisteren harde cijfers over het aantal zelfmoorden in Nederland. Ieder jaar overwegen 410.000 mensen een zelfmoord te plegen. Zo’n 94.000 doen een serieuze poging.

Achter deze kille cijfers gaat een wereld schuil van intens verdriet, ondraaglijke ellende en uitzichtloze ontreddering. Meer aandacht is noodzakelijk, benadrukt Aly van Geleuken, hoofd van het Depressie Centrum van het Fonds Psychische Gezondheid. Het onderzoek van het Trimbos-instituut is er gekomen, dankzij intensieve lobby van het Depressie Centrum en de Ivonne van de Ven Stichting. „Het ministerie werkte nog steeds met een eigen plan uit 1986.”

Bent u geschrokken van de cijfers?
„We schrikken er niet van, we wisten dat het zo erg was. We zijn wel heel blij dat deze cijfers nu in de openbaarheid zijn gekomen. De aandacht voor suïcide is nog altijd minder groot dan voor verkeersslachtoffers. Waarom investeren we niet net zoveel in preventie van suïcides als in het voorkomen van verkeersslachtoffers?”

U hebt in 2003 een Nationaal Preventieplan Suïcide aangeboden aan het ministerie. Het aantal zelfmoorden is sindsdien met honderd toegenomen. Het werkt niet.
„Een toename van honderd mensen is ontzettend veel. Het ministerie heeft echter niets concreets met onze plannen gedaan. De minister reageerde laconiek. „De situatie in Nederland is niet eens het slechtste.” Wij hebben veel lobbywerk moeten verrichten om hier concreet aandacht voor te vragen. Uiteindelijk heeft het ministerie het Trimbos-instituut aan het werk gezet. Daar is dit onderzoek uit voortgekomen.”

Wat moet er nu gebeuren?
„We moeten voorkomen dat het plan een plan blijft. Het moet uitgevoerd worden. Op 13 en 14 maart spreken alle betrokken instanties en organisaties er op een conferentie over. Ik loop er iets op vooruit, maar een van de aanbevelingen die we daar zullen presenteren is dat het ministerie snel het voortouw moet nemen bij de preventie van suïcide. Het departement hoeft niet alles zelf te doen, maar moet wel aansturen en controleren. Er móet wat gebeuren.”

Wat zijn de dieperliggende oorzaken van het toegenomen aantal suïcides?
„De maatschappij is hard geworden. De eenzaamheid is enorm groot. Voor veel mensen is het geloof als steun weggevallen. Bovendien kan iedereen tegenwoordig alles op internet gooien. Je vindt daar de meest bizarre sites, waarop jongeren en ouderen worden opgeroepen tot suïcides. Er zou een soort waarschuwing moeten komen, voordat iemand op zo’n site terecht komt. Verder dragen sommige media met sensationele berichtgeving van zelfmoorden bij aan de toename. Zo moet het niet.”

Van de 1600 mensen die jaarlijks een suïcide plegen, zijn er ruim 250 niet bekend bij de hulpverlening. Hoe zijn deze mensen te bereiken?
„Sommige mensen zijn zo ernstig ziek dat ze het contact met hun omgeving volledig hebben verloren. In de samenleving is er een vanzelfsprekende kennis over allerlei hart- en vaatziekten, borstkanker, over aids, noem maar op. Over suïcide of depressies is veel minder algemeen bekend. De informatie is gewoon niet beschikbaar. Daar moeten we iets aan doen.”

Op suïcide rust nog altijd een taboe?
„Helaas. In onze samenleving rust er nog steeds een raar taboe op. Je zou daar niet over mogen of willen spreken. Dat is jammer. We zouden mensen met een depressie juist gewoon rechtstreeks moeten vragen of zij suïcidale gedachten hebben. Sommigen zijn zo verstrikt in hun depressie, dat ze denken alleen maar tot overlast te zijn, niet meer beter te kunnen worden, niets meer waard te zijn. Zulke mensen moet je aanspreken, een tegengeluid laten horen. Dat doorbreekt hun gedachtespiraal. En daardoor kunnen zij in contact komen met hulpverleners.”

U bent niet optimistisch?
„Misschien toch wel. Het tij lijkt te keren. We zouden wel eens in de staart van het tijdperk van het individualisme kunnen zitten. Mensen lijken weer meer oog voor elkaar te krijgen.”