Honderden mensen herdachten maandag op het Plein in Den Haag dat tien jaar geleden naar schatting 8000 mensen op brute wijze in Srebrenica werden omgebracht. „De gruwelen van Srebrenica mogen niet vergeten worden. Daarom zijn we hier.” Amir Jatic, afkomstig uit het voormalige Joegoslavië, is blij dat de Amerikaanse Senaat een maand geleden unaniem een resolutie over Srebrenica aannam. „Zo krijgen we erkenning dat daar sprake was van genocide.” Gelijktijdig met de plechtigheid in Den Haag werd maandag in Bosnië ook een herdenking gehouden. Daarbij werden in Potocari meer dan 600 personen herbegraven.Even lijkt de herdenkingsplechtigheid op het Plein te worden verstoord als er een onbeheerde tas wordt ontdekt. Snel ontruimt de politie het plein. De menigte wordt verzocht zich te verplaatsen. Even later is de tas weer bij de eigenaar en kan de groep belangstellenden, overlevenden en nabestaanden zich richten op het doel van de bijeenkomst: de herdenking.

Precies tien jaar geleden moest het Nederlandse VN-soldaten van Dutchbat, onder druk van het Bosnisch-Servische leger, de enclave opgeven. De Servische soldaten richtten een slachting aan onder voornamelijk mannelijke gevluchte moslims. Jehanne van Woerkom, woordvoerster van het Politiek Comité Stari Most, dat opkomt voor mensen uit Srebrenica die naar Nederland zijn gevlucht, noemt 11 juli een tragische datum. Ze vertolkt de gedachten van de vrouwen uit Srebrenica: „Ik stopte toen met leven. Wanhopig ben ik op zoek naar een nieuw bestaan. Iedereen sluit oren en ogen en Nederland schuift alles af naar de VN. Alles hebben we verloren, behalve de pijn. Waarom zijn we toen in de steek gelaten en nu weer? De vraag naar schuld wordt uit de weg gegaan. Waarom worden we niet gehoord? Hoe kan de waarheid boven tafel komen als wij niet gehoord worden?”

Op het eerste gezicht vertoont de rouwende menigte weinig emoties; mensen lachen en praten terwijl de toespraken gehouden worden. Toch zijn er enkelen die nauwelijks hun tranen kunnen bedwingen. Vier meisjes omarmen elkaar en drukken elkaar bemoedigend de hand. Een van hen heeft sinds de verschrikkelijke dag nooit meer iets van haar vader vernomen, een ander verloor twee ooms tijdens de slachting.

Kinderen in de menigte vermaken zich onbekommerd met een milkshake. Zij hebben de genocide niet meegemaakt. De herdenking wordt aangegrepen om het asielbeleid van minister Verdonk aan de kaak te stellen. Tweehonderd Bosniërs moeten toestemming krijgen om in Nederland te blijven, vinden de organisatoren.

Sefkija Hadziarapovic, vertegenwoordiger van het BIH-platform, een samenwerkingsverband van lokale Bosnische organisaties in Nederland, spreekt de samengekomen belangstellenden toe. Volgens hem is de waarheid het enige wat de Bosnische bevolking wil horen. „Dit is de voorwaarde om alle volgende stappen in het proces van verzoening en vergeving te kunnen nemen. Het proces is langdurig en velen die de genocide direct hebben meegemaakt kunnen dat moeilijk accepteren, want zulke gruwelijke misdaden zijn diep gegrift in de emoties. De tijd heelt de wonden maar zeer langzaam. Het verwerkingsproces zal in ieder geval niet beginnen zonder waarheid en gerechtigheid.”

Ook rabbijn A. Soetendorp spreekt, net als vijf jaar geleden bij een eerdere herdenking. „Het is ieders religieuze plicht om ervoor te zorgen dat iedereen een graf krijgt, ook de mannen die nog niet gevonden zijn.” Een deelnemer aan de herdenking houdt een groot papier voor zijn buik: ”Nederland, waar zijn de foto’s?” „Ik ben ervan overtuigd dat het fotorolletje met beelden van de gebeurtenissen bewust is verknoeid”, zegt hij.

Twee keer maken de aanwezigen een omloop om het monument. Borden met trieste uitspraken zoals ”De doden van Bratunac”, ”De doden van Potocari” geven aan hoe diep de Bosnische bevolking getroffen is. Om vier uur wordt twee minuten stilte gehouden. Een halfuur later gaan 600 witte ballonnen de lucht in als symbool voor de meer dan 600 lichamen die gelijktijdig herbegraven worden in Potocari.

In een witte tent zijn foto’s te zien van massagraven en lijkkisten. De tekst erbij geeft het leed aan dat de bevolking is aangedaan en hoe dat wordt verwerkt: „Onze zielen zijn ziek, onze lichamen uitgeput en onze ogen zijn de spiegel van de verschrikkingen.”