De GOR is sinds 1968 weer terug op Nederlandse bodem. De Christelijke Gereformeerde Kerken (CGK) zijn echter geen lid meer. Vele jaren lang hebben zij zich verzet tegen de huns inziens liberale standpunten van de Gereformeerde Kerken in Nederland (GKN), lid van de GOR. Toen de GOR in 1992 besloot dat deze kerken konden aanblijven, was dat voor de CGK (samen met de Orthodox Presbyterian Church in Amerika, de OPC) een reden om te vertrekken.

Beide kerken werden lid van de International Conference of Reformed Churches (ICRC), waarin ook de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt participeren. Ook de ICRC belegt nu om de vier jaar internationale vergaderingen, naar het voorbeeld van de GOR.

PKN
De plaats van de GKN is inmiddels ingenomen door de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), die haar hoofdkwartier, het Protestants Landelijk Dienstencentrum, openstelde voor de assemblee. De GKN gingen vorig jaar -voor het grootste deel- op in de PKN. Een verbreding van de GOR?

Van Houten: „Dit heeft wel vragen opgeroepen bij de Gereformeerde Kerk in Japan, die wilde weten hoe het zat met de plaats van de lutherse belijdenisgeschriften. Is luthers wel verenigbaar met gereformeerd? We hebben de betreffende stukken uit de kerkorde van de PKN vertaald en hun toegestuurd. Zij waren daarmee tevreden gesteld. Ik sluit niet uit dat de positie van de Leuenberger Konkordie als agendapunt zal opgevoerd worden voor een komende assemblee.”

Ruim 150 vertegenwoordigers uit de 39 gereformeerde kerken in 25 landen zullen aanwezig zijn om de veertiende assemblee van de GOR (In het Engels voluit: Reformed Ecumenical Council) bij te wonen. De PKN is met tien mensen vertegenwoordigd. Het aantal lidkerken, die in totaal zo’n 12 miljoen gereformeerden vertegenwoordigen, bleef door de jaren heen stabiel.

Eén kerk, de Presbyterian Church of Australia, heeft in de periode na de laatste assemblee haar lidmaatschap beëindigd. Dat is niet vanwege leerstellige bezwaren tegen de GOR, aldus Van Houten, maar omdat de meeste partners van deze kerk zich buiten de GOR bevonden. Drie andere kerken zullen toetreden tot de organisatie, waaronder de Toradja Kerk (Gereja Toraja).

Eigen plaats
Dr. Van Houten is sinds 1989 algemeen secretaris van de GOR. Hij vindt dat deze een eigen plaats heeft te midden van het bredere spectrum van enerzijds de Wereldbond van Gereformeerde Kerken (WARC) en anderzijds de ICRC. „De GOR wil gereformeerd zijn en heeft het bijbelse en confessionele karakter van de gereformeerde waarheid hoog in het vaandel staan. Het is echter de vraag hóé dat gebeurt. De ICRC heeft vooral in haar begingeschiedenis een erg sterke en letterlijke binding aan deze geschriften laten zien, de WARC heeft daarentegen te maken met leden die weinig affiniteit hebben met deze belijdenisgeschriften.

De GOR wil te midden van dit alles een eigen positie innemen. Zij wil enerzijds vasthouden aan deze confessies, maar erkent ook de culturele variatie op dit punt. Zij staat open voor de context waarin deze belijdenisgeschriften zijn ontstaan.”

Hij betreurt het nog steeds dat de ICRC naast de GOR bestaat. „Toen de GOR besloot dat de GKN lid konden blijven, was dat een reden voor de Christelijke Gereformeerde Kerken om het lidmaatschap van de GOR te beëindigen, hoewel het een wettig besluit van de assemblee in Athene was. We hebben de ICRC een uitnodiging gestuurd om de assemblee in Utrecht bij te wonen maar kregen een afwijzend antwoord, zonder daarbij overigens een duidelijke reden.

Ik kan het ook wel begrijpen, omdat verschillende kerken van de ICRC vroeger bij ons lid waren en het bijwonen van de GOR-assemblee bij hen vreemd zou overkomen. Omgekeerd hebben wij geen uitnodiging gehad om de vergaderingen van de ICRC bij te wonen.”

Maar liefst 27 lidkerken van de GOR zijn ook lid van de WARC. Waarom geen fusie? Van Houten: „Onze lidkerken vinden in de GOR iets van een familiebewustzijn van gereformeerde signatuur dat zij in de WARC niet vinden. Zij zouden zich daar een minderheid gevoelen. De GOR neemt ook de bijbelse zaken als zending en bekering strikter dan de WARC. Bij de WARC verbindt zending zich nogal eens met globalisering en imperialisme, terwijl wij zending steeds willen blijven zien als getuigenis en het leiden tot geloof in Christus.”

Religieus pluralisme
Er is een grote tijdsinvestering verbonden met de assemblee: deze duurt ruim veertien dagen (tot 26 juli). Van Houten verklaart dat uit het feit dat er onder de deelnemers grote culturele verschillen zijn. „Juist dan heb je tijd nodig om eerst naar elkaar te luisteren en elkaars standpunten te horen voordat je in discussie kunt gaan. Dat geldt zowel voor deelnemers uit de derde wereld als voor deelnemers uit het Westen.”

Bovendien is er ook een financiële investering aan de assemblee verbonden, waardoor de vergadering langer dan normaal duurt. „Zeventig procent van de lidkerken komt uit de derde wereld. De GOR spendeert ongeveer 50.000 dollar aan tegemoetkomingen in de reiskosten. Zou de conferentie maar vijf dagen duren, dan zou dat jammer zijn van de reiskosten.”

Het debat over religieus pluralisme is een van de hoofdonderwerpen op de agenda van de vergadering. De lidkerken zijn daar tijdens de vorige assemblee, in 2000 in Indonesië, al mee begonnen.

Vervloekte afgoderij
Verder heeft de Christian Reformed Church in Noord-Amerika (CRC) de kerken binnen de GOR een besluit voorgelegd van de eigen synode over aanpassing van de Heidelbergse Catechismus. De synode heeft de kerkenraden voorgesteld vraag en antwoord 80, waarin de rooms-katholieke mis een „vervloekte afgoderij” wordt genoemd, voortaan in een kleiner lettertype af te drukken, voorzien van een voetnoot waarin staat dat de officiële leer van de RK-Kerk over de eucharistie geen afgoderij is.

Voor het eerst in de geschiedenis van de GOR is er een rooms-katholieke waarnemer, en wel in de persoon van monseigneur John Radano van het Vaticaan. Van Houten: „Ik heb Radano gewezen op de discussie over de rooms-katholieke mis die we op de assemblee zullen voeren. Dit is een prachtgelegenheid om met elkaar een gesprek aan te gaan over een dergelijke cruciale kwestie binnen de RK-Kerk.”