Dat Pampus en het vuurtoreneiland Durgerdam de stad Amsterdam moesten beschermen tegen vijandelijkheden vanaf de Zuiderzee is bij veel mensen bekend. Dat deze militaire werken ook onderdeel zijn van een 135 kilometer lange inundatieverdedigingslinie met 42 forten op 15 kilometer afstand van en rondom Amsterdam is minder bekend.
De provincie Noord-Holland brengt daar verandering in. Provinciale Staten moeten maandag beslissen of de provincie extra geld steekt in het gebiedsprogramma Stelling van Amsterdam.
Voor de komende vier jaar is 29,6 miljoen euro nodig om de plannen te realiseren. De dekking komt voor 25 procent voor rekening van de provincie. De rest moet van andere kanten komen, zoals het ministerie van Landbouw, Staatsbosheer, Natuurmonumenten, gemeenten, waterschappen en de ANWB.
De Stelling van Amsterdam moest de hoofdstad behoeden voor vijandelijke troepen en werd gebouwd toen er nog geen vliegtuigen waren. Het hele buitengebied kon in twee dagen onder water worden gezet. De kracht van de gesloten waterlinie, aangelegd in de periode 1880-1920, werd ingehaald door de militaire luchtvaarttechniek. De inundatiesluizen en de kanonnen werden nooit gebruikt.
De eerste agressor die Nederland binnenviel na het voltooien van de stelling vloog in mei 1940 met alle gemak over alle Hollandse waterlinies heen. Ze lagen er nutteloos bij. Een poging om de Hollandse Waterlinie door te steken om de opmars van de Duitsers vanuit het oosten tot staan te brengen, mislukte. De Stelling van Amsterdam, met de ring van dijken, dammen, sluizen en forten, werd snel ingenomen door de Duitsers.
De provincie Noord-Holland gaat deze verdedigingslinie, waarvan zelfs omwonenden vaak niet weten dat die bestaat, weer herkenbaar en zichtbaar maken.
Volgens de Noord-Hollandse gedeputeerde R. Kruisinga van Cultuur is de Stelling van Amsterdam een mooi stuk Hollandse geschiedenis en vernuft dat het waard is om onder de aandacht te brengen. „Er waren veel losse plannen en projecten over de stelling en wij brengen die nu samen tot één geheel.” Vanwege het bijzondere voorbeeld van een verdedigingssysteem heeft Unesco de stelling in 1996 op de lijst van Werelderfgoederen geplaatst.
Met het programma wordt het gebied toegankelijk voor recreatie en toerisme. Ook moet het plan leiden tot restauratie van het militair-historisch complex. De provincie heeft al voor enkele miljoenen forten gerestaureerd. „Denk aan een bezoekerscentrum, nieuwe landelijke wandel- en fietspaden en natuurgebieden.” Ook is september de stellingmaand, waarin veel forten die normaal niet toegankelijk zijn, opengaan voor het publiek.
„Behalve naar deze publiekspartijen zijn we ook op zoek naar meer marktgerichte partijen”, zegt Kruisinga. Sommige forten worden zo al geëxploiteerd. In Fort Vijfhuizen bevinden zich kunstateliers en in het Fort Bezuiden Spaarndam is een kinderopvang gevestigd.
