Evolutie: bestaande soorten sleutel tot verklaring
Op het eerste gezicht is het moeilijk vol te houden dat de honingdans van bijen toevallig is ontstaan, vinden ook evolutionisten. Het communicatiesysteem zit zo ingewikkeld in elkaar, daar is over nagedacht. Maar overtuigd van hun gelijk, zijn ze druk bezig met een wetenschappelijke verklaring voor de evolutie van de dans.
Bijen en mensen hebben in ieder geval één ding gemeen waarmee ze zich onderscheiden van andere levende wezens: beide communiceren ze door abstracte voorstellingen. Gebruikt de mens daarvoor bijvoorbeeld een brij van donkere tekentjes op een lichte ondergrond, een bij communiceert met de honingdans. Evolutionisten gaan nog niet zo ver dat ze vervolgens concluderen dat de mens van een bij afstamt.
De dans is een combinatie van ingewikkelde bewegingen op een honingraat en geluid waarmee de bij aangeeft dát ze voedsel heeft gevonden, hoever de bron van het nest af ligt en in welke richting de bron gezocht moet worden. Is het lekkers dichtbij, dan is de dans niet meer dan een eenvoudig looprondje over de honingraat, waarbij de bij een geluid maakt als hij in de richting van de voedingsbron beweegt. Is de voedingsbron wat verder weg, dan ziet de dans er een stuk ingewikkelder uit.
Een van de kenmerken die dan een grote rol speelt, is het tempo van de dans. Hoe verder weg, hoe langzamer de bewegingen. Evolutionisten hebben hiervoor een eenvoudige verklaring. De bij kwam vermoeider in de korf aan en had niet zoveel puf meer om enthousiast rondjes te dansen.
Ingewikkelder wordt het als ook alle andere signalen tijdens de dans bekeken worden, zoals het aantal bewegingen, de richting ervan en het geluid dat de bijen erbij produceren. De evolutionisten vergelijken dan de vele soorten bijen met elkaar. Simpel gezegd komt het erop neer dat hoe eenvoudiger het communicatiesysteem, hoe eerder de betreffende soort voorkomt in de bijenstamboom. Zo gebruikt de dwergbij alleen maar enthousiaste, ongeorganiseerde bewegingen waarmee zij haar soortgenoten opwekt om voedsel te zoeken. De reuzenbij geeft al wat meer info over de richting ervan en de Indische honingbij geeft gedetailleerde informatie over de richting en de afstand.
ID: Bijendans geen
product van toeval
De bijendans wijst volgens aanhangers van Intelligent Design maar op één ding: hier zit intelligentie achter. Want hoe kunnen de voorouders van de honingbij het overleefd hebben met een niet compleet communicatiesysteem dat ze nodig hadden om te kunnen overleven? En als ze het systeem niet nodig hadden, waarom hebben ze dan zo’n bijna niet te begrijpen methode uitgevonden?
Alleen al de manier waarop een bij door middel van de zon de vindplaats van voedsel aan zijn soortgenoten duidelijk maakt, wijst duidelijk naar een ontwerper. Want ook al beweegt de zon ten opzichte van de aarde of laat hij zich een hele dag niet zien, een bij wéét simpelweg waar de zon staat op basis van eerdere ervaringen.
En dit vertaalt zij in een ingewikkelde dansbeweging. Als de voedselbron meer dan 50 meter van de korf is verwijderd, is dit een loopje op de honingraat in de vorm van het cijfer acht. Op de kruising van de twee rondjes loopt ze even rechtdoor en maakt een kwispelbeweging.
En juist dit stukje is belangrijk, omdat daarin de informatie zit over de afstand van de voedingsbron en de richting waarin haar soortgenoten het lekkers moeten zoeken. Hoe langer namelijk het rechte stukje en hoe meer de bij kwispelt, hoe verder de bron van de korf is verwijderd. Dat het geluid dat de bij hierbij maakt ook een rol speelt, staat vast, al is niet zeker welke. De hoek die het rechte stukje maakt met het verticale vlak, bepaalt vervolgens de richting. Beweegt de bij gedurende het rechte stukje verticaal omhoog, dan ligt de bron in de richting van de zon. De andere bijen nemen deze informatie over door enthousiast mee te dansen.
Dit communicatiesysteem kan onmogelijk gefunctioneerd hebben als niet zowel de bijendans als zodanig als het overbrengen en begrijpen ervan tegelijk met het ontstaan van de bijen is ingeschapen. De nauwkeurig gecoördineerde bijendans heeft te veel noodzakelijke en onafhankelijke onderdelen dat het kan ontstaan zijn door toevallige mutaties en natuurlijke selectie. In ID-termen: het is een onherleidbaar complex systeem.
