Een op de drie getelde bijen is een honingbij, een soort die door imkers wordt gehouden. „Een onnatuurlijk hoge dichtheid”, stelt bijenkenner prof. dr. Koos Biesmeijer, ecoloog bij Naturalis. Of de honingbij concurreert met wilde bijen? „In principe bezoeken verschillende insecten dezelfde bloemen. De uitdaging is daarom ervoor te zorgen dat er voldoende bloemen in tuinen en parken staan. Dan kunnen honingbijen en wilde bijen prima door één deur.”

De rosse metselbij en de gehoornde metselbij werden opvallend vaak gezien, bij elkaar zo’n 10.000 keer. Beide soorten profiteren van bijenhotels, die steeds meer mensen in hun tuin zetten. Daarnaast speelt klimaatverandering mee. „De rosse metselbij komt altijd al in Nederland voor, maar de gehoornde metselbij is in Europa met een opmars bezig door de klimaatverandering. Bijen houden van warmte. We zien bijvoorbeeld steeds meer hommels in de winter foerageren. Vroeger zag je dat alleen in Zuid-Europa.”

Opvallende achterblijver is de aardhommel, een grote en bekende soort, die op plek zes eindigde. Biesmeijer wil de komende maanden onderzoeken waardoor deze soort het relatief slecht doet.

Nieuws in beeld

Gehoornde metselbij. beeld Tjomme Fernhout

Aardhommel. beeld Marit Moerman

Boomhommel. beeld Cees Determann

Gewone sachembij. beeld Jochem Kühnen

Hommelbijvlieg. beeld Cees Determann

Rosse metselbij. beeld Naturalis Biodiversity Center

Bijentellers aan het werk. beeld Anne Kaere Fotografie

Grijze zandbij. beeld Jochem Kühnen

Honingbij. beeld Cees Determann

Grasfalt

De Nationale Bijentelling, een gezamenlijk project van Naturalis, IVN Natuureducatie en LandschappenNL, vond dit jaar plaats tussen 10 en 14 april. In totaal telden mensen bijna 78.000 bijen en zweefvliegen in hun tuin of op hun balkon. Dat is meer dan tijdens de vorige twee tellingen. Volgens Biesmeijer ligt dat aan het warme en zonnige weer, waardoor insecten actiever zijn.

De ecoloog vindt het bijzonder om te zien welke bijen, hommels en zweefvliegen er allemaal in tuinen kunnen rondvliegen. „Het enige wat je hoeft te doen is geen gif gebruiken en niet te vaak maaien. De natuur is heel sterk. Als mensheid doen we erg ons best om die te vernielen. Maar als je een beetje meewerkt, kan de natuur je verrassen.”

Tuinen vormen volgens Biesmeijer een steeds belangrijker leefgebied voor insecten. „Mensen zetten graag bloeiende planten in hun tuin, waar insecten nectar uit halen. In agrarisch gebied vind je echter bijna geen bloeiende planten meer. Veel weilanden zijn grasfalt.”

Bestrijdingsmiddelen

Hoewel er flinke aantallen bijen en hommels zijn geteld, gaat het toch niet zo best met de beestjes. De helft van de 360 bijensoorten dreigt uit Nederland te verdwijnen. Biesmeijer ziet daarvoor enkele belangrijke oorzaken: intensief landgebruik, te veel stikstofneerslag, een slechte waterkwaliteit en het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Ook de goedgekeurde middelen die op dit moment worden gebruikt, zijn volgens hem schadelijk voor insecten. „Bestrijdingsmiddelen worden vaak getest op honingbijen. Die zijn echter minder gevoelig voor deze stoffen dan wilde bijen.”

Bij intensief landgebruik doelt Biesmeijer niet alleen op de akkerbouw, maar ook op de woningbouw. In zijn optiek houdt de overheid in haar plannen voor nieuwbouw weinig rekening met de natuur. „Minister Keijzer wil 1 miljoen huizen laten bouwen. Het kost geen extra geld om dat natuurinclusief te doen. Toch ziet ze daar de noodzaak niet van in.”

Bestuivers zoals bijen zijn onmisbaar voor de mens, stelt de ecoloog. „In mijn tuin bloeit op dit moment een appelboom. Zonder bijen krijg ik geen appels. Driekwart van onze voedselgewassen heeft bestuivers nodig. Dat geldt niet alleen voor de meeste soorten fruit, maar ook voor bijna al onze groente. We hebben bijvoorbeeld ontdekt dat sla bestoven wordt door kleine bijtjes.”