„Het valt nu even wat tegen”, erkende bestuurder Jos Heuvelman van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) dinsdag. Maar bezien over een iets langere termijn zijn de beursgraadmeters juist gestegen. „We hebben een enorme rally gehad. Dus ik zou zeggen: niet in paniek raken.”

Pensioenfondsen zijn volgens de toezichthouder bij uitstek langetermijnbeleggers. „Dat moeten ze vooral blijven doen”, zei Heuvelman bij de presentatie van het jaarverslag van de AFM.

Nieuwe stelsel

In het nieuwe pensioenstelsel worden de Nederlandse pensioenen zelfs nog wat meer verbonden aan de beleggingsprestaties van de pensioenfondsen. In de ogen van Heuvelman is er echter geen reden om af te zien van de pensioenhervormingen die al in gang zijn gezet. „We wilden het pensioen wat dichter leggen bij de ontwikkelingen in de buitenwereld, de ontwikkelingen van de economie. En als die dan wat volatiel is, dan merk je dat ook terug in de pensioenen”, aldus de AFM-bestuurder.

Dat betekent volgens hem dat de hoogte van het pensioen wat meer kan wisselen. „Er zijn wel instrumenten om dat wat te dempen. Maar uiteindelijk was het wel het idee om het pensioen meer op en neer te laten gaan met de economie. Gemiddeld hoger, maar wel wat meer op en neer.”

Daarnaast roept de AFM-bestuurder fondsen opnieuw op het nieuwe stelsel beter uit te leggen. Soms krijgen deelnemers ingewikkelde scenario’s voorgeschoteld. Ook dringt hij aan op waakzaamheid als mensen straks een deel van hun pensioen in één keer kunnen opnemen. Malafide partijen zouden daar dan best een oogje op kunnen laten vallen. „Dat willen we voorkomen.”

Hard geraakt

Economen van ING waarschuwden eerder dinsdag dat de Nederlandse pensioenfondsen hard zijn geraakt door de onrust op de beurzen en lagere rentes, die volgden op de handelsoorlog van de Amerikaanse president Donald Trump. Nu de grote hervormingen van het pensioenstelsel voor de deur staan, kijken de fondsen volgens de bank dan ook met spanning toe hoe de aandelenkoersen en de wereldwijde rentes zich verder ontwikkelen.

ING spreekt van een „perfecte storm” voor de pensioenfondsen. De fondsen meten hun financiële gezondheid namelijk via hun dekkingsgraad, die laat zien of ze genoeg geld hebben om alle pensioenen nu en in de toekomst te betalen. Bij een dekkingsgraad van 100 procent is het vermogen gelijk aan de verplichtingen.

De dekkingsgraad wordt berekend door de waarde van beleggingen te delen door de waarde van pensioenverplichtingen. De fondsen worden nu op twee fronten tegelijk geraakt. De daling van de aandelenkoersen verlaagt de waarde van de beleggingen, terwijl lagere rentetarieven de verplichtingen verhogen. ING schat dat de onrust al 4 procent van de gemiddelde dekkingsgraad heeft afgesnoept. Die zou nu op 114 procent staan.

De huidige situatie doet volgens de bank denken aan het begin van de coronapandemie en de jaren na de financiële crisis van 2008, toen veel dekkingsgraden onder de 100 procent daalden.

Bij een verdere beursval zou de gemiddelde dekkingsgraad naar 100 procent kunnen zakken. Verschillende grote fondsen, waaronder het ABP, hebben volgens de bank een lagere dekkingsgraad dan gemiddeld en lopen het risico dat hun dekkingsgraad te dicht bij de 100 procent komt. Als de dekkingsgraad onder de 100 procent zakt, kan een soepele overgang naar het nieuwe stelsel niet worden gegarandeerd.

Pensioenfonds Zorg en Welzijn (PFZW) laat weten de ontwikkelingen nauwgezet te volgen. De dalende koersen hebben volgens het fonds op dit moment geen invloed op de pensioenen, waarvan de hoogte voor 2025 vastligt. Van een effect op de overgang naar het nieuwe stelsel is volgens PFZW op dit moment geen sprake. Ook het ABP houdt de ontwikkelingen scherp in de gaten. Als belegger op lange termijn stelt het fonds het hoofd koel te houden. „We beleggen twintig tot zestig jaar vooruit en dat geeft een ander perspectief op de politieke en economische actualiteit dan voor beleggers die op korte termijn handelen.”