Enthousiasme voor warmtenet is bekoeld
Warmtenetten kunnen een goed alternatief zijn voor aardgas. Toch ligt de aanleg ervan zo goed als stil, omdat ze voor de consument onbetaalbaar dreigen te worden.
Aanleg warmtenet in Den Haag. beeld ANP, Laurens van Putten
Aanleg warmtenet in Den Haag. beeld ANP, Laurens van Putten
Een monteur werkt aan een warmteleiding voor een collectief warmtenet bij Zeewolde. beeld ANP, Sander Koning
Aanleg warmtenet in Den Haag. beeld ANP, Laurens van PuttenEerder dit jaar meldde de gemeente Amsterdam dat ze voorlopig stopt met de aanleg van warmtenetten, een ondergronds netwerk van leidingen waar warm water doorheen stroomt en dat woningen en gebouwen verwarmt. De aansluiting op het systeem brengt voor consumenten te veel onzekerheden met zich mee, verklaarde het gemeentebestuur.
In Zuid-Holland is een groots project dat restwarmte uit de Rotterdamse havens naar Rijswijk en andere delen van de provincie moet transporteren op een lager pitje gezet. Oorzaak: hogere kosten voor materialen en personeel.
De Rotterdamse woningcorporatie Havensteder meldde een paar weken geleden dat ze stopt met het aansluiten van 600 huurwoningen in de Agniesebuurt op een warmtenet. De kosten van 51.000 euro per woning zijn te hoog, aldus de corporatie.
Zwolle wilde in één keer 800 woningen van het gas halen door een warmtenet te realiseren dat gebruikmaakt van geothermie, warmte uit de diepere bodemlagen. Het blijkt financieel geen haalbare kaart en de plannen moeten de ijskast in.
De gemeente Utrecht heeft de ambitie om in 2050 alle woningen van het gas af te hebben. Zo’n 8000 woningen in Overvecht-Noord zouden in 2030 als eerste volledig van het aardgas af moeten zijn. Energiemaatschappij Eneco trok echter in april vorig jaar de stekker uit de ontwikkeling van een warmtenet in de Utrechtse buurt. Ze vreest dat het voor bewoners onbetaalbaar wordt.
Deze week nog werd bekend dat woningstichting de Reensche Compagnie zich terugtrekt uit een project om de wijk Gorecht-Noord in Hoogezand aardgasvrij te maken. De stichting vindt de financiële risico's te groot.
Uit een rondgang van Nieuwsuur vorig jaar bleek dat ruim 90 procent van de aanleg van de nieuwe aansluitingen in Nederland tijdelijk stilligt.
Garanties
Waarom wil het niet vlotten met die warmtenetten? „Stadswarmtenetten zijn nauwelijks rendabel te maken”, zegt de Groningse hoogleraar energieeconomie prof. dr. Machiel Mulder. „Voor commerciële partijen zijn de risico’s te groot. De kosten van de aanleg ervan zijn fors gestegen en het is onzeker hoeveel huishoudens uiteindelijk warmte zullen afnemen. De overheid zou daarom in moeten stappen, garanties moeten geven en zodoende het risico voor bedrijven verkleinen.”
Want een warmtenet is voor bepaalde delen van bestaande woonwijken nog steeds het beste alternatief voor aardgas, meent Mulder. „Oudere woningen zijn moeilijk te isoleren. Ze hebben vaak geen spouwmuur. Isolatie is een must om bijvoorbeeld met een warmtepomp te verwarmen. In zulke gevallen biedt een warmtenet uitkomst.”
Onderschat
Sanne de Boer, specialist energietransitie van RaboResearch en auteur van het boek ”De energietransitie uitgelegd”, is het met Mulder eens dat warmtenetten onderdeel zijn van het palet van alternatieven voor aardgas. Toch stokt de aanleg ervan. De Boer daarover: „Door de Wet collectieve warmte (Wcw, zie ”Wet collectieve warmte (Wcw) vervangt Warmtewet”) zijn warmtebedrijven er niet zeker van of ze de kosten die ze in een warmtenet steken ooit eruit gaan halen. Het is namelijk nog onduidelijk hoeveel ze terug gaan krijgen voor hun investering.”
In het Nederlandse Klimaatakkoord van 2019 werd afgesproken breed in te zetten op stadswarmte. Buurten zouden grootschalig en op een simpele manier van het aardgas af kunnen. „Destijds is zwaar onderschat hoe ingewikkeld dat is”, zegt De Boer. „Een warmtenet aanleggen in een nieuwbouwwijk gaat nog wel, maar in een bestaande wijk is dit relatief duur. Er is in Nederland ook nooit een prikkel geweest om de warmtevoorziening anders te gaan doen, want er was volop aardgas voorhanden.”
Niet alleen zijn de kosten voor warmtebedrijven hoog, ook voor gebruikers blijkt het soms een dure grap. Zo klaagden bewoners van een nieuwbouwwijk in Hendrik-Ido-Ambacht vorig jaar in een enquête van een lokale partij dat de stookkosten voor hen fors hoger liggen dan in hun vorige woning.
„Ik kan me goed voorstellen dat mensen boos zijn als hun iets beters is beloofd, terwijl het voor hen veel duurder uitpakt”, zegt De Boer. „Consumenten zouden volgens het zogeheten ”niet meer dan anders”-principe nooit meer betalen dan gebruikers van aardgas. Maar veel huishoudens zijn wel degelijk duurder uit.”
De Boer spreekt uit ervaring. In haar appartement in Utrecht-Overvecht bleek dat ze voor de aansluiting op het warmtenet jaarlijks 780 euro kwijt was aan alleen al vaste kosten, zoals vastrecht en de verplichte huur van een warmteafleverset.
„Mijn appartement heeft grote ramen, waardoor veel zonlicht valt. In de winter stoken de buren om me heen, waardoor ik geen verwarming nodig heb. In mijn geval bleek het veel goedkoper om een elektrische boiler op te laten hangen voor warm tapwater. Inclusief stroomkosten en onderhoud van de boiler ben ik op jaarbasis ruim 600 euro goedkoper uit.”
Ze liet zich voor ruim 400 euro afsluiten van het warmtenet, waarbij de aansluiting in haar woning bleef zitten. „Mijn woning kan ik dan nog steeds verkopen met de optie om toch te verwarmen.”
De afsluiting die de specialiste energietransitie regelde, dreigt het warmtenet voor andere gebruikers echter nog duurder te maken. Als deelnemers aan een warmtenet weglopen, moeten de kosten immers over een kleinere groep verdeeld worden.
De Boer benadrukt daarom het belang van een geïntegreerd energiesysteem dat niet alleen kijkt naar de vraag naar warmte, maar ook rekening houdt met de behoefte aan koeling.
„In ons land hebben we nooit zo’n warmtenetcultuur gehad. Daardoor is er relatief weinig kennis en expertise beschikbaar. Er is heel lang gedacht dat het warmtenet overal een snelle en doeltreffende oplossing is om van het aardgas af te gaan. Er is voor een pad gekozen dat niet overal werkt. In mijn appartement heb ik geen warmte nodig, maar ’s zomers lijkt het wel een sauna. Als het warmtebedrijf ook koeling had aangeboden, dus een geïntegreerd energiesysteem, was ik klant gebleven.”