Stof ontneemt het zicht. Evenzo is onzeker wat de effecten zullen zijn van de nieuwste Amerikaanse importheffingen, die president Donald Trump woensdagavond laat bekendmaakte. Graadmeter voor die onzekerheid zijn de financiële markten. De aandelenbeurzen stonden donderdag wereldwijd in het rood.

De AEX-index in Amsterdam ging bij de opening bijna 2 procent omlaag. Frankfurt en Parijs leverden tot ruim 2 procent in. Eerder op de dag daalde de Nikkei in Tokio meer dan 3 procent, tot het laagste niveau in acht maanden. Ook in China en Zuid-Korea sloten de beurzen in het rood. Beleggers vrezen dat de heffingen zullen leiden tot een wereldwijde handelsoorlog, een hogere inflatie en een lagere wereldwijde economische groei.

Knauw

Econoom Debby Lanser van het Centraal Planbureau (CPB) zegt in een eerste reactie dat de impact van de nieuwe heffingen te overzien lijkt, althans „als het hierbij blijft”. Volgens haar is er wel een risico dat het vertrouwen van consumenten en bedrijven een knauw krijgt en dat zij minder geld durven uit te geven. Dan zou een vicieuze cirkel kunnen ontstaan, waarbij de gevolgen groter zullen zijn.

Lanser denkt dat sommige producten die uit Amerika naar Nederland komen, duurder zullen worden. Dat gaat bijvoorbeeld om machines en elektronica, waarvoor Amerikaanse bedrijven elders onderdelen inkopen. Nederlandse dienstverleners, bijvoorbeeld op het vlak van telecommunicatie, luchtvaart en verhuur en lease van machines en apparatuur, zouden juist kunnen profiteren doordat rivaliserende Amerikaanse diensten hun kosten zien stijgen.

Wederkerig

De Amerikaanse president kondigde woensdagavond een importheffing van 20 procent aan op producten uit de Europese Unie. Volgens hem komen Europese handelsbarrières neer op een heffing van 39 procent voor goederen uit de Verenigde Staten, die de Amerikanen vergelden met een „wederkerige heffing” die de helft van dat tarief bedraagt.

Trump maakte ook bekend dat producten uit China te maken krijgen met een importheffing van 34 procent. Daarover bestond aanvankelijk verwarring, maar donderdag werd duidelijk dat die 34 procent boven op de al in februari ingestelde heffing van 20 procent komt.

Import uit Japan wordt aan de Amerikaanse grens met 24 procent belast. Spullen uit Zuid-Korea krijgen een heffing van 25 procent opgelegd, producten uit India 26 procent.

Trump kondigde verder een basisheffing van 10 procent aan op producten uit landen die geen specifiek tarief opgelegd krijgen. Dit betreft onder meer het Verenigd Koninkrijk, Brazilië, Australië, Chili en Turkije.

Een aantal ontwikkelingslanden die bekendstaan als goedkope producenten van kleding voor de westerse markt krijgen extra hoge importheffingen te verwerken, zoals Cambodja (49 procent), Vietnam (46 procent) en Indonesië (32 procent). Daardoor kregen sportkleding- en modemerken in de nabeurshandel in New York klappen. Bedrijven als Nike, Lululemon en Abercrombie & Fitch laten in Zuidoost-Azië veel van hun producten maken. Nike verloor tijdens de handel na de slotbel van de beurs op Wall Street bijna 7 procent. Lululemon zakte ruim 11 procent.

Overigens gelden de nieuwe Amerikaanse heffingen niet voor chips en farmaceutische producten. Ook voor koper, hout, olie, gas en geraffineerde producten, waaronder benzine en diesel uit Europa, geldt een uitzondering.

Tegenmaatregelen

De EU bereidt een pakket tegenmaatregelen voor als reactie op de nieuwe Amerikaanse importheffingen, als verdere onderhandelingen met Washington niets opleveren. Dat zei de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, donderdagochtend. Zij noemde de heffingen „een grote klap voor de wereldeconomie”.

„We zijn al bezig met het afronden van het eerste pakket tegenmaatregelen als reactie op de tarieven op staal”, zei Von der Leyen donderdag in Samarkand, een stad in Oezbekistan, waar ze een top bijwoont. „En we bereiden ons nu voor op verdere tegenmaatregelen om onze belangen en onze bedrijven te beschermen als de onderhandelingen mislukken.”

Von der Leyen zegt tegelijkertijd dat het mondiale handelssysteem „ernstige tekortkomingen” heeft. „Ik ben het eens met president Trump dat anderen oneerlijk profiteren van de huidige regels”, zegt ze. Daarom is ze bereid om het „wereldwijde handelssysteem geschikt te maken voor de realiteit van de wereldeconomie. Maar ik wil ook duidelijk zijn: tarieven als eerste en laatste redmiddel lossen het probleem niet op.”

Ook China zegt met tegenmaatregelen te komen. Trumps maatregelen zijn volgens het Chinese ministerie van Handel „in strijd met internationale handelsregels”. De importbelasting voor Chinese producten, die nu oploopt tot 54 procent, brengt volgens het ministerie de mondiale economische ontwikkeling in gevaar en schaadt ook de Amerikaanse belangen en internationale toeleveringsketens. „Een handelsoorlog kent geen winnaar en voor protectionisme bestaat geen uitweg.”

President Trump zei woensdag dat hij landen die de importheffingen vergelden, zal straffen met nog hogere heffingen.

Wasmachines

De gewone Amerikaan wordt waarschijnlijk flink op kosten gejaagd door de importheffingen die president Trump heeft aangekondigd. ING-econoom James Knightley, die zich richt op de VS, denkt dat Amerikanen te maken krijgen met honderden dollars aan prijsstijgingen.

„We weten dat toen wasmachines in 2018 werden onderworpen aan een Amerikaans tarief van 20 procent, ongeveer 60 procent van het tarief aanvankelijk werd doorberekend aan de consument”, legt hij uit. „In 2018 ging het echter om één specifiek product, en importeurs en retailers kunnen hebben gedacht dat ze een deel van de kosten konden absorberen omdat ze nog steeds ruime winsten maakten op andere producten.”

Nu zijn de heffingen veel breder. „Daarom vermoeden we dat het deze keer waarschijnlijker is dat 75 procent wordt doorberekend aan de consument. Dat zou betekenen dat de prijsniveaus waarschijnlijker met ongeveer 2,5 procent stijgen, oftewel 1350 dollar aan extra kosten voor elke Amerikaan.”

De econoom erkent wel dat er op de langere termijn voordelen in kunnen zitten voor Amerikanen. De heffingen zullen ook aanzienlijke belastinginkomsten opleveren in Washington, stipt hij aan. „Dit geeft president Trump de begrotingsruimte om zijn beloften voor uitgebreide belastingverlagingen later dit jaar waar te maken.” Op de korte termijn voorziet Knightley echter een pijnlijke overgangsperiode. Vooral huishoudens met een laag inkomen zullen dit sterk voelen.